Każdy kwadrat jest prostokątem, ale nie każdy prostokąt jest kwadratem.

Bo chociaż określenia syndyk i doradca restrukturyzacyjny są często używane zamiennie, to w rzeczywistości nie są pojęciami tożsamymi.

Każdy syndyk jest doradcą restrukturyzacyjnym, ale nie każdy doradca restrukturyzacyjny jest syndykiem (choć oczywiście może pełnić taką rolę).

Czym w takim razie oba te określenia różnią się od siebie? Cóż, całe zamieszanie jest niejako wynikiem działań prawodawcy, który 1 stycznia 2016 r. wprowadził do naszego porządku prawnego ustawę o licencji doradcy restrukturyzacyjnego. Zastąpiła ona obowiązującą wcześniej ustawę o licencji syndyka.

Trudno jednoznacznie wskazać, jaki był powód wprowadzenia takiej zmiany. Niewykluczone, że prawodawca chciał w ten sposób zdjąć odium z określenia „syndyk", które kojarzyło się w pierwszej kolejności z upadłością przedsiębiorstwa.

W myśl obowiązujących od początku 2016 roku przepisów wszyscy ci, którzy posiadali licencję syndyka automatycznie stali się doradcami restrukturyzacyjnymi.

Kim jest doradca restrukturyzacyjny?

Doradca restrukturyzacyjny to osoba, która posiada licencję doradcy restrukturyzacyjnego.

Jego zadaniem jest zarządzanie (lub wsparcie w zarządzaniu) przedsiębiorstwem, które znalazło się w trudnej sytuacji finansowej.

Posiadanie wspomnianej licencji pozwala na sprawowanie roli zarządcy lub nadzorcy w postępowaniu restrukturyzacyjnym.

Jakie cechy powinien posiadać doradca restrukturyzacyjny?

Dobry doradca restrukturyzacyjny powinien przede wszystkim posiadać szeroką wiedzę nie tylko z zakresu prawa, ale również ekonomii, finansów oraz oczywiście zarządzania.

Ważne są również kompetencje miękkie. Jako że rolą doradcy restrukturyzacyjnego jest uczestnictwo w trudnym z zasady procesie, to w jego przypadku nieocenione są umiejętności:

• komunikacyjne,
• negocjacyjne.

Ważne jest też poczucie odpowiedzialności za własne działania. To istotne nie tylko z moralnego punktu widzenia, ale również prawnego – doradca restrukturyzacyjny za swoje działania ponosi nie tylko odpowiedzialność dyscyplinarną, ale również majątkową. Każdy doradca jest zobowiązany do posiadania ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej.

Jaką rolę pełni doradca restrukturyzacyjny w różnych typach postępowań restrukturyzacyjnych?

Istnieją cztery rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych:

• o zatwierdzenie układu,
• przyspieszone układowe,
• układowe,
• sanacyjne.

Doradca restrukturyzacyjny w każdym z nich pełni konkretną, zdefiniowaną prawem rolę.

Doradca restrukturyzacyjny w postępowaniu o zatwierdzenie układu

W postępowaniu o zatwierdzenie układu pełni funkcję nadzorcy układu. Do jego obowiązków należy:

• kontrolowanie czynności dłużnika dotyczących jego majątku,
• upewnienie się, czy majątek dłużnika jest prawidłowo zabezpieczony przed zniszczeniem lub utratą,
• sporządzenie spisu wierzytelności,
• sporządzenie sprawozdania dotyczącego możliwości wykonania układu.

Warto zaznaczyć, że rola doradcy restrukturyzacyjnego w tym typie postępowania jest kluczowa, ponieważ rola sądu ogranicza się tylko do zatwierdzenia (lub nie) układu.

Doradca restrukturyzacyjny w postępowaniu układowym i przyspieszonym postępowaniu układowym

W przypadku postępowania przyspieszonego układowego oraz układowego doradca restrukturyzacyjny pełni funkcję nadzorcy sądowego.

Do jego obowiązków należy:

• udzielenie dłużnikowi zgody na podejmowanie czynności wykraczających poza zakres czynności zwykłego zarządu,
• zawiadomienie wierzycieli o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego,
• sporządzenie i przedłożenie sędziemu-komisarzowi:
  1) planu restrukturyzacyjnego wraz z propozycjami działań restrukturyzacyjnych,
  2) spisu wierzytelności,
• ustalenie składu masy układowej,
• uzyskanie od wierzycieli możliwie największej liczby ważnych głosów,
• branie udziału w zgromadzeniu wierzycieli.

Doradca restrukturyzacyjny w postępowaniu sanacyjnym

Doradca restrukturyzacyjny w postępowaniu sanacyjnym pełni funkcję zarządcy.

Do jego obowiązków należy:

• zarządzanie masą sanacyjną,
• sporządzenie i realizacja planu restrukturyzacyjnego,
• ocena propozycji układowych,
• uzyskanie od wierzycieli możliwie największej liczby ważnych głosów,
• branie udziału w zgromadzeniu wierzycieli.

Jak zdobyć licencję doradcy restrukturyzacyjnego?

Licencja doradcy restrukturyzacyjnego jest nadawana przez Ministra Sprawiedliwości i potwierdza kompetencje oraz wiedzę z zakresu prawa upadłościowego oraz restrukturyzacyjnego.

W ostatnich latach zdecydowanie wzrosła liczba przedsiębiorstw starających się o upadłość lub restrukturyzację, a co za tym idzie wzrosło też zapotrzebowanie na doradców restrukturyzacyjnych.

Tę lukę na rynku trudno jednak wypełnić, bo aby otrzymać licencję doradcy restrukturyzacyjnego trzeba nie tylko spełnić wymogi formalne, ale również pomyślnie zdać egzamin organizowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości (a konkretniej – przed powołaną przez nie Komisją Egzaminacyjną).

Warunki uzyskania licencji doradcy restrukturyzacyjnego

Dokładne warunki uzyskania licencji doradcy restrukturyzacyjnego reguluje wspomniana ustawa o licencji doradcy restrukturyzacyjnego.

Art. 3 tej ustawy mówi:

Egzamin dla osób ubiegających się o licencję doradcy restrukturyzacyjnego jest organizowany – i to również jest regulowane ustawą – „co najmniej dwa razy w ciągu roku". Stosowna informacja na ten temat jest publikowana w Biuletynie Informacji Publicznej co najmniej na trzy miesiące przed planowanym terminem egzaminu.

Syndyk w postępowaniu upadłościowym – jaka jest jego rola?

Wcześniej wyjaśniliśmy, jaką rolę pełni doradca restrukturyzacyjny w postępowaniu restrukturyzacyjnym (a właściwie kilku jego typach).

Teraz pora skupić się na postępowaniu upadłościowym, bo właśnie w nim doradca restrukturyzacyjny pełni funkcję syndyka – i tu ujawnia się analogia do kwadratu i prostokąta wspomniana na początku tego artykułu.

Jego rola w postępowaniu upadłościowym to m.in:

• zabezpieczenie majątku upadłego,
• zarządzanie majątkiem upadłego,
• likwidacja majątku upadłego (np. poprzez wystawienie na sprzedaż składników masy upadłości), a co za tym idzie – zaspokojenie wierzycieli,
• złożenie wniosku o poszukiwanie majątku upadłego przez komornika.

Podsumowując – różnica pomiędzy doradcą restrukturyzacyjnym a syndykiem polega na tym, że pierwsze z wymienionych określeń odnosi się do osoby, która może pełnić różne funkcje w postępowaniach restrukturyzacyjnych i upadłościowych (a także poza nimi, służąc doradztwem wobec innych podmiotów). Syndyk natomiast jest jedną z ról doradcy restrukturyzacyjnego – przewidzianą tylko na potrzeby postępowań upadłościowych.

Doradca restrukturyzacyjny w postępowaniu upadłościowym może też pełnić funkcję tymczasowego nadzorcy sądowego.

Jego głównym zadaniem jest zabezpieczenie majątku dłużnika. TNS ma za zadanie zapobiec uszczupleniu przyszłej masy upadłości na samym początku postępowania upadłościowego (a konkretniej – na etapie rozpoznawania wniosku o ogłoszenie upadłości).

Wyznaczenie TNS jest podyktowane obawą, że dłużnik może chcieć wyzbyć się części majątku i wyrządzić w ten sposób szkodę wierzycielom. Ale – co istotne – tymczasowy nadzorca sądowy reprezentuje wierzycieli jako ogół. Oznacza to, że pilnuje, aby wierzyciele nie zostali zaspokojeni wybiórczo.

Czy można zostać syndykiem bez licencji doradcy restrukturyzacyjnego?

O tym, kto może pełnić funkcję syndyka w postępowaniu upadłościowym mówi ustawa Prawo upadłościowe, a konkretnie – Art. 157. Czytamy w nim:

Art. 157. [Syndyk]

1) Funkcję syndyka może pełnić osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych i licencję doradcy restrukturyzacyjnego oraz ma konto doradcy restrukturyzacyjnego w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowanie sądowe.

Na tym jednak możliwości się nie kończą, ponieważ punkt 2. tego artykułu stanowi:

2) Funkcję syndyka może również pełnić spółka handlowa, której wspólnicy ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem albo członkowie zarządu reprezentujący spółkę posiadają licencję, o której mowa w ust. 1, oraz która ma konto doradcy restrukturyzacyjnego w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowanie sądowe.

2a) Spółka handlowa, której wspólnicy ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem albo członkowie zarządu reprezentujący spółkę posiadają licencję, o której mowa w ust. 1, i która zamierza wykonywać obowiązki w postępowaniach upadłościowych, zakłada konto doradcy restrukturyzacyjnego w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowanie sądowe.

Podsumowując zatem – aby móc pełnić funkcję syndyka w postępowaniu upadłościowym, należy posiadać ważną licencję doradcy restrukturyzacyjnego.

Ile spraw w Polsce przypada na jednego doradcę restrukturyzacyjnego?

Pod koniec 2022 r. ważną licencję doradcy restrukturyzacyjnego posiadało w Polsce około 1 740 osób, podczas gdy rok wcześniej było ich o prawie sto mniej.

Przeciętne obciążenie pracą doradców zajmujących się upadłościami przedsiębiorstw (a więc syndyków) utrzymało się na tym samym poziomie. Średnio na każdego z syndyków przypadły w 2022 r. nieco mniej niż 2 nowe sprawy – tyle samo co rok wcześniej.

Inaczej było w przypadku doradców zajmujących się postępowaniami restrukturyzacyjnymi.

W 2022 r. na nadzorcę lub zarządcę w postępowaniach restrukturyzacyjnych wyznaczono 358 osób posiadających licencję doradcy restrukturyzacyjnego. To o 37 osób mniej niż rok wcześniej. Na każdego z nich średnio przypadało ponad 6 spraw.

Jeśli zaś chodzi o upadłości konsumenckie, to w 2022 r. brało w nich udział 966 doradców restrukturyzacyjnych. Oznacza to, że na każdego z nich przypadło średnio niespełna 17 spraw.

O komentarz w sprawie różnic pomiędzy syndykiem a doradcą restrukturyzacyjnym poprosiliśmy Piotra Korzeniowskiego – adwokata i doradcę restrukturyzacyjnego w Gardocki i Partnerzy Adwokaci i Radcowie Prawni.