Postępowania upadłościowe i restrukturyzacyjne. Raport 2023

Upadłości przedsiębiorstw

Ogólny trend

Chociaż ostatnie trzy lata były w światowej gospodarce okresem poważnych turbulencji, od 2018 r. liczba działających w Polsce firm, które ogłosiły upadłość, systematycznie się zmniejsza.

W 2022 r. mogliśmy dostrzec utrzymanie tego trendu - sądy zdecydowały o 357 bankructwach biznesowych, co oznacza spadek względem 2021 r. o niespełna 11%. Gdy jednak porównamy tę wartość z tą z roku 2018, zauważymy spadek aż o ponad 42%.

Jak zobaczymy w dalszej części raportu, nie oznacza to bynajmniej, że polskie przedsiębiorstwa coraz lepiej radzą sobie z utrzymaniem płynności finansowej. Na pewno jednak rzadziej są zmuszone na ostateczny krok, jakim jest złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości.

W ciągu całego ubiegłego roku w Krajowym Rejestrze Zadłużonych złożono w sumie 1654 wnioski o ogłoszenie upadłości firm. Miesiącem o największej liczbie złożonych wniosków okazał się lipiec - na ten krok zdecydowały się wówczas 174 firmy.

Drugim miesiącem w tym zestawieniu był wrzesień (159 wniosków), a trzecim listopad (145). Najmniejszy wynik (112 wniosków) odnotowaliśmy natomiast w marcu.

Tylko 10% wszystkich wniosków o ogłoszenie upadłości przedsiębiorstw w 2022 r. skutkowało rozpoczęciem postępowania upadłościowego. Pozostałe wnioski zostały odrzucone albo nadal oczekują na rozpatrzenie.

Jak długo trzeba czekać na decyzję sądu o otwarciu postępowania upadłościowego? W 2022 r. średni czas oczekiwania na ogłoszenie upadłości przedsiębiorstwa od dnia złożenia wniosku wyniósł blisko 117 dni.

Sezonowość

Kwartalna liczba orzekanych przez sądy gospodarcze bankructw biznesowych była w minionym roku niższa niż w latach wcześniejszych. Sądy wydawały średnio po 89 postanowień o ogłoszeniu upadłości na kwartał, podczas gdy średnia kwartalna dla 2021 r. wyniosła 99, a dla 2020 r. – 137 postanowień.

W ubiegłym roku miesiącami o największej liczbie orzeczonych bankructw w biznesie okazały się marzec i październik. Najmniej nowych postępowań rozpoczęto natomiast w sierpniu i czerwcu.

Czas istnienia

W 2022 r. doszło do nieznacznej zmiany, jeśli chodzi o rynkowy staż upadających przedsiębiorstw. O ile w 2020 i 2021 r. największy odsetek upadłych stanowiły firmy działające na rynku od 5 do 10 lat, o tyle 2022 rok okazał się równie trudny dla tych działających najdłużej tj. co najmniej 20 lat.

Zwraca uwagę fakt, że nowo otwarte firmy (działające na rynku nie dłużej niż 5 lat) radziły sobie lepiej, niż przed rokiem. Ich udział we wszystkich upadłościach biznesowych wyniósł 14%, co oznacza spadek o 5 pkt proc. względem 2021 r.

Zmiany w udziale poszczególnych grup “wiekowych” przełożyły się na średni staż rynkowy upadających firm, który wydłużył się z 12,6 lat w 2021 r. do 13,7 lat w 2022 r.

Geografia

W zestawieniu województw o największej liczbie ogłaszanych upadłości przoduje województwo mazowieckie, w którym w 2022 r. zbankrutowały 104 podmioty gospodarcze. Stanowiło to 29% wszystkich ogłoszonych upadłości biznesowych w tym okresie. Rok wcześniej w tym samym regionie rozpoczęto o 6 postępowań więcej, a w 2019 r. było ich w sumie 115.

Drugi największy udział w liczbie ogłoszonych upadłości miało województwo śląskie. Liczba biznesowych bankrutów w tym regionie spadła w 2022 r. do 38 z 40 w roku wcześniejszym, zaś w 2020 r. śląskie sądy ogłosiły 69 postanowień o upadłości firm.

Na trzecim miejscu znalazło się województwo wielkopolskie z 30 nowymi postępowaniami. W tym przypadku liczba biznesowych bankrutów okazała się o 10 niższa w stosunku do wyniku z poprzednich dwóch lat. Na ostatnich miejscach ponownie uplasowały się województwa opolskie, podlaskie i świętokrzyskie, w których sądy zdecydowały o upadłości odpowiednio 8, 7 i 4 firm.

Tylko w czterech spośród szesnastu województw wystąpił procentowy wzrost liczby upadłości względem poprzedniego roku. Wzrost o 100% w przypadku województwa świętokrzyskiego może się wydawać alarmujący, ale biorąc pod uwagę że mamy do czynienia z 4 nowymi postępowaniami względem 2, to trudno na tej podstawie wyciągać wnioski na temat kondycji całego regionu.

Pozostałymi trzema województwami z większą niż przed rokiem liczbą upadłości firm okazały się łódzkie (17 upadłości, o 54,5% więcej niż w 2021 r.), podlaskie (7, wzrost o 40%) i zachodniopomorskie (15, wzrost o 25%).

Jeśli zaś chodzi o te województwa, w których doszło do spadku liczby upadłości w porównaniu do 2021 r., to na pierwszym miejscu znalazło się dolnośląskie. Sądy zdecydowały tu o 27 upadłościach w omawianym okresie, co oznacza spadek względem 2021 r. o 34,1%. Kolejne miejsca zajęły województwa wielkopolskie, lubuskie (w obu przypadkach spadek o 25%) oraz podkarpackie (spadek o 23,1%).

Jaką część wszystkich aktywnych przedsiębiorstw działających w Polsce stanowili biznesowi bankruci? W 2022 r. firmy z ogłoszoną upadłością w tym okresie stanowiły 0,06‰ całej zbiorowości polskich firm.

Nie we wszystkich województwach ten wskaźnik osiągnął taką samą wartość. Był on o połowę wyższy w województwie mazowieckim i lubuskim, a wyraźnie gorzej niż przeciętnie wypadły też śląskie, kujawsko-pomorskie, pomorskie i zachodniopomorskie

Na mapie znajdziemy też odchylenia w drugą stronę. Widać to szczególnie na przykładzie województwa świętokrzyskiego i podkarpackiego, jak również małopolskiego, lubelskiego i podlaskiego.

Branże

Branżą, w której w poprzednich latach dochodziło do największej liczby upadłości, był handel. W 2022 r. doszło do zmiany na pozycji lidera w tej klasyfikacji, bo na pierwsze miejsce wysunęło się przetwórstwo przemysłowe. W omawianym okresie upadło 76 firm z tej branży. Co ciekawe, liczba upadłości w tym sektorze gospodarki systematycznie spada – w 2021 r. było ich 84, a w 2020 r. 121.

Spadek liczby upadłości nastąpił też w handlu, dzięki czemu ten segment spadł na drugie miejsce w zestawieniu. W 2022 r. upadłość ogłosiło 70 firm branży handlowej, podczas gdy rok i dwa lata wcześniej było ich odpowiednio 91 i 143.

Inaczej wygląda sytuacja w trzeciej kolejnej branży, czyli budownictwie. Tu doszło do odwrócenia spadkowego trendu i liczba upadłości wzrosła względem poprzedniego roku – w 2021 r. wyniosła 49, a w 2022 r. już 61.

W których sekcjach PKD ryzyko ogłoszenia upadłości jest statystycznie wyższe niż w pozostałych? Stosunek liczby nowych bankructw do liczby wszystkich aktywnych firm w branży w 2022 r. okazał się najwyższy w sektorze wydobywczym, a także wśród przedsiębiorstw wodociągowych i gospodarujących odpadami.

Jak wynika z tego zestawienia, wyraźnie bardziej niż przeciętnie na ryzyko niewypłacalności narażone są też przedsiębiorstwa produkcyjne oraz producenci i dostawcy energii.

Nieco inaczej wygląda zestawienie, w którym prezentujemy liczbę wniosków o ogłoszenie upadłości w poszczególnych grupach branżowych.

Najliczniej na taki krok zdecydowały się przedsiębiorstwa z branży handlowej – sądy przyjęły od nich w 2022 r. w sumie 315 wniosków. Na drugim miejscu uplasowały się przedsiębiorstwa zajmujące się przetwórstwem przemysłowym (278 wniosków), a na trzecim firmy budowlane (217 wniosków).

Bardziej szczegółowych informacji o rodzaju działalności bankrutujących firm dostarcza nam zestawienie 20 podklas PKD określających branże podmiotów, które najczęściej ogłaszały upadłość w 2022 r. W tym zestawieniu zaszło w ostatnim czasie sporo zmian.

Pierwsze trzy miejsca zajęły w ub.r. branże związane z rynkiem nieruchomości. Niechlubnymi liderami tego zestawienia okazali się deweloperzy. W 2022 r. upadłość ogłosiło 21 podmiotów z dedykowanej takim podmiotom podklasy 41.10.Z, co oznacza wzrost względem roku poprzedniego aż o 133%.

Drugie miejsce przypadło firmom zajmującym się robotami budowlanymi przy nowo powstających budynkach. Tutaj upadłości w minionym roku było 17, a więc spadkowy trend z poprzednich lat się utrzymał (w 2021 r. było ich 21, a 2020 r. 29).

Podobnie jak wcześniej dla sekcji PKD, sprawdziliśmy, jaki jest stosunek liczby bankrutów do liczby wszystkich aktywnych firm z poszczególnych podklas PKD.

W tym zestawieniu zdecydowanie najgorzej wypadli przewoźnicy kolejowi zajmujący się transportem towarów. Druga pozycja przypadła firmom zajmującym się rekultywacją, trzecia zaś producentom statków i łodzi.

Jeszcze innych obserwacji dostarcza nam wykres obrazujący liczbę wniosków o ogłoszenie upadłości złożonych przez podmioty gospodarcze z poszczególnych podklas PKD.

Na pierwszym miejscu znaleźli się tutaj się ex aequo właściciele restauracji i placówek gastronomicznych oraz wspomniane wyżej firmy zajmujące się robotami budowlanymi. Przedsiębiorstwa z obu tych branż złożyły do sądów po 79 wniosków upadłościowych.

Drugie miejsce przypadło niewyspecjalizowanym gospodarstwom rolnym (68 wniosków) a trzecie drogowym przewoźnikom towarów (56 wniosków).

Formy prawne

W ostatnich latach systematycznie zwiększał się odsetek spółek z ograniczoną odpowiedzialnością wśród wszystkich firm ogłaszających upadłość. W 2022 r. ten trend się utrzymał. Spółki z o.o. stanowiły wówczas 64% wszystkich upadłych, co oznacza wzrost o odpowiednio 4 i 5 pkt proc. względem roku 2021 i 2020.

Zmniejszył się przy tym udział przedsiębiorców indywidualnych ogłaszających upadłość – w 2022 r. stanowił on 17%, o 4 pkt proc. mniej niż rok i dwa lata wcześniej. Udział spółek komandytowych i akcyjnych utrzymał się na mniej więcej podobnym poziomie.

Czy stosunek liczby biznesowych bankrutów do liczby wszystkich aktywnych przedsiębiorstw jest zbliżony dla poszczególnych form prawnych? Okazuje się, że nie.

W 2022 r. był zdecydowanie wyższy w przypadku spółek akcyjnych, ale też dla trzech pozostałych rodzajów spółek prawa handlowego. Wśród przedsiębiorców indywidualnych wartość tego parametru okazała się natomiast wyraźnie niższa niż średnia dla całej Polski.

Syndycy

Na koniec 2022 r. ważną licencję doradcy restrukturyzacyjnego posiadało w Polsce około 1740 osób, podczas gdy rok wcześniej było ich o prawie sto mniej.

Chociaż liczba osób posiadających tego rodzaju uprawnienia wzrosła, liczba nowych postępowań upadłościowych firm w minionym roku się zmniejszyła. Proporcjonalnie spadła też liczba doradców, których sądy wyznaczały na syndyków w tego rodzaju sprawach. W 2021 r. funkcja ta przypadła 243 osobom, zaś w roku ubiegłym już tylko 213.

Pomimo tych zmian przeciętne obciążenie pracą doradców zajmujących się upadłościami przedsiębiorstw utrzymało się na tym samym poziomie. Średnio na każdego z syndyków przypadły w 2022 r. nieco mniej niż 2 nowe sprawy – tyle samo co rok wcześniej.

Restrukturyzacje przedsiębiorstw

Ogólny trend

Już w poprzednich latach dało się zauważyć znaczne zwiększenie zainteresowania procedurami restrukturyzacyjnymi, a w 2022 r. ten trend jeszcze bardziej przybrał na sile. W omawianym okresie restrukturyzację rozpoczęło 2290 firm, co oznacza wzrost o niemal 24% w porównaniu do roku 2021 i aż o 203% względem roku 2020.

W minionym roku w Krajowym Rejestrze Zadłużonych zarejestrowano w sumie 990 wniosków restrukturyzacyjnych. Dlaczego liczba ta jest mniejsza niż pokazana na poprzednim wykresie liczba otwartych postępowań?

Złożenie wniosku restrukturyzacyjnego to pierwszy krok we wszystkich rodzajach postępowaniach restrukturyzacyjnych poza najprostszym wariantem, czyli postępowaniem o zatwierdzenie układu. W tym ostatnim przypadku sprawę rozpoczyna opublikowanie przez przedsiębiorcę w KRZ obwieszczenia o dniu układowym.

Zainteresowanie rozpoczęciem postępowania restrukturyzacyjnego innego rodzaju niż postępowanie o zatwierdzenie układu rosło w kolejnych miesiącach 2022 r. W styczniu do sądów trafiło zaledwie 17 wniosków w tego typu sprawach, ale w maju było ich już 79, a we wrześniu – 120.

Najbardziej obfitym pod tym względem okazał się listopad, kiedy to przedsiębiorcy złożyli łącznie 168 wniosków restrukturyzacyjnych. Wzrastający trend odwrócił się dopiero w grudniu, kiedy to liczba wniosków zarejestrowanych w KRZ zmniejszyła się do 149.

Rodzaje postępowań

Od dwóch lat największą popularnością wśród przedsiębiorców korzystających z procedur restrukturyzacyjnych cieszy się jej najprostszy wariant. Dostępne od 1 grudnia 2021 r. postępowanie o zatwierdzenie układu to nieco zmodyfikowana wersja uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego wprowadzonego w trakcie pandemii COVID-19.

W 2022 r. to właśnie tę procedurę wybrało 86% podmiotów decydujących się na rozpoczęcie restrukturyzacji. Dokładnie taki sam odsetek przedsiębiorców i rolników indywidualnych skorzystał rok wcześniej z wycofanego z systemu prawnego postępowania “covidowego”.

Udział pozostałych wariantów restrukturyzacji na przestrzeni ostatnich dwóch lat w zasadzie się nie zmienił. Przyspieszone postępowanie układowe rozpoczęło około 7% podmiotów, a postępowanie sanacyjne około 5%.

Sezonowość

Nie licząc niewielkich wyjątków, dynamika liczby otwieranych postępowań restrukturyzacyjnych wyglądała bardzo podobnie do tej, która charakteryzowała liczbę składanych w KRZ wniosków o rozpoczęcie restrukturyzacji.

Najmniej nowych spraw udało się rozpocząć w styczniu (77), a następnie ich liczba rosła do marca (150). W kwietniu zaobserwowaliśmy niewielki spadek, a w kolejnych miesiącach stały wzrost, który osiągnął szczyt w listopadzie (288 otwartych restrukturyzacji).

Jaka część wniosków restrukturyzacyjnych została przez sądy rozpatrzona pozytywnie? W zeszłym roku przeciętnie jeden na trzy złożone wnioski kończył się rozpoczęciem postępowania. Średni czas oczekiwania na otwarcie restrukturyzacji od dnia złożenia wniosku wyniósł prawie 61 dni.

Czas istnienia

W ciągu ostatnich trzech lat struktura wiekowa przedsiębiorstw poddawanych restrukturyzacji tylko nieznacznie się zmieniała. Niezmiennie największy udział w tym gronie mają podmioty działające od 5 do 10 lat.

Udział tej grupy, jak i nieco starszych firm istniejących od 10 do 15 lat, nieco się zwiększył w porównaniu z 2021 r. Zmniejszył się natomiast udział przedsiębiorstw działających ponad 15 lat i tych, które powstały w ciągu ostatnich 5 lat.

Opisane wyżej trendy najlepiej podsumowuje wykres przedstawiający średni czas istnienia restrukturyzowanego podmiotu. Wartość tego parametru w ostatnich trzech latach stale się zmniejszała - od 13,7 do 12,6 lat.

Geografia

Liczba otwartych postępowań restrukturyzacyjnych w poszczególnych województwach jest ściśle związana z ich potencjałem ekonomicznym. Najwięcej z nich (bo 389) rozpoczęto w 2022 r. w województwie mazowieckim, co nie powinno dziwić – to właśnie w tym regionie działa najwięcej firm w naszym kraju. Na drugim miejscu znalazło się województwo śląskie (280 restrukturyzacji), a na trzecim wielkopolskie (267).

Doszło więc do zmiany w porównaniu do zeszłorocznego rankingu – wówczas to wielkopolskie było drugie, a śląskie trzecie. Najmniej restrukturyzacji rozpoczęto natomiast w województwach opolskim (40), świętokrzyskim (46) oraz lubuskim (56).

W porównaniu do poprzedniego roku, liczba postępowań restrukturyzacyjnych we wszystkich województwach się zwiększyła, co biorąc pod uwagę ogólny trend nie powinno dziwić. Dynamika wzrostu była jednak różna dla poszczególnych województw.

Największy przyrost liczby postępowań restrukturyzacyjnych wystąpił w województwie łódzkim i wyniósł 72,8%. Na drugim miejscu znalazło się województwo świętokrzyskie ze wzrostem o 70,4%, a na trzecim dolnośląskie, gdzie w 2022 r. restrukturyzację rozpoczęło o 68,5% więcej firm, niż rok wcześniej.

Do najmniejszej zmiany doszło w województwie mazowieckim, gdzie przyrost liczby nowych postępowań to zaledwie 2,4%. Niewiele więcej (o 4,4%) było ich w województwie warmińsko-mazurskim.

Stosunek liczby podmiotów, w których rozpoczęto postępowanie restrukturyzacyjne , do liczby wszystkich aktywnych przedsiębiorstw w Polsce wyniósł w 2022 r. około 0,37‰.

Parametr ten osiągał różne wartości w poszczególnych województwach. Najgorzej pod tym względem wypadły w 2022 r. warmińsko-mazurskie oraz śląskie. W pierwszym przypadku może to wynikać ze znaczącego udziału tego regionu w gronie restrukturyzowanych gospodarstw rolnych.

Dwa województwa o najkorzystniejszej relacji liczby rozpoczętych postępowań do liczby aktywnych podmiotów gospodarczych to z kolei świętokrzyskie i podkarpackie. Warto też zauważyć, że wartość tego parametru była zbliżona do średniej dla całego kraju w województwie o największej liczbie nowych spraw restrukturyzacyjnych, czyli w mazowieckim.

Branże

W czołówce zestawienia sektorów gospodarki, w których otwieranych jest najwięcej postępowań restrukturyzacyjnych, co roku pojawiają się handel, przemysł, rolnictwo, transport i budownictwo. Miniony rok przyniósł jedną istotną zmianę – sektor handlu z większą o ponad 57% liczbę nowych spraw w 2022 r. przesunął się na pierwszą lokatę.

Drugą z branż, która miała największy udział w otwartych w 2022 r. postępowaniach restrukturyzacyjnych, okazało się przetwórstwo przemysłowe. W jej przypadku wzrost liczby nowych spraw nie był tak duży, jak w omawianym wyżej handlu, i wyniósł 11,9%.

Na trzecim miejscu znalazł się zeszłoroczny lider, czyli sekcja PKD A, w której klasyfikowane są przede wszystkim gospodarstwa rolne. Liczba postępowań restrukturyzacyjnych w tej grupie branżowej zmniejszyła się z 344 do 294, co oznacza spadek o 14,5%.

Niemal wszystkie z wymienionych wyżej branż zaliczyły wzrost liczby nowych postępowań względem poprzedniego roku. Największy dokonał się w transporcie (122 w 2021 r. i 249 w 2022 r., wzrost o 104%). Mniej postępowań zaobserwowaliśmy wśród firm zajmujących się obsługą nieruchomości (o 16,1%), energetycznych (o 20%) oraz wydobywczych (o 100%).

Jak już wspomnieliśmy wcześniej, stosunek liczby firm, w których rozpoczęto postępowanie restrukturyzacyjne w 2022 r., względem liczby wszystkich aktywnych przedsiębiorstw działających w Polsce wyniósł około 0,37‰. Gdy jednak przyjrzymy się poszczególnym grupom branżowym, to zauważymy pewne odstępstwa od tej wartości.

Wyraźnie częściej niż proporcjonalnie w pozostałych grupach na restrukturyzację decydowały się w 2022 r. przedsiębiorstwa wodociągowe i zajmujące się gospodarowaniem odpadami.

Bardziej narażone na ryzyko niewypłacalności są też podmioty z branży transportowej, górniczej i przemysłowej. Warto przypomnieć, że zarówno transport, jak i przemysł, uplasowały się w pierwszej czwórce zestawienia segmentów gospodarki o największej liczbie postępowań restrukturyzacyjnych w ub.r.

Struktura branżowa podmiotów składających w 2022 r. wnioski restrukturyzacyjne nie różni się znacznie od struktury przedsiębiorstw, którym faktycznie udało się rozpocząć restrukturyzację.

Najwięcej wniosków tego rodzaju (181) złożyły w KRZ podmioty z branży handlowej. Na drugim miejscu znalazły się przedsiębiorstwa z sektora przemysłowego (150 wniosków), a na trzecim firmy budowlane (125 wniosków).

Struktura branżowa restrukturyzowanych podmiotów oparta na podklasach Polskiej Klasyfikacji Działalności różni się od prezentowanej wcześniej struktury opartej na całych sekcjach PKD.

Na pozycji lidera utrzymały się podmioty z podklasy 01.50.Z, czyli niewyspecjalizowane gospodarstwa rolne. Postępowania restrukturyzacyjne otwarto w 184 z nich, ale cała branża odnotowała spadek liczby nowych postępowań tego typu o niemal 25%.

Nie jest to jednak lider samodzielny. Tyle samo nowych spraw otwarto wobec firm transportowych, co oznacza wzrost w porównaniu do 2021 r. aż o 104%. Na trzecim miejscu znaleźli się właściciele sklepów ogólnospożywczych – 60 nowych postępowań oznacza wzrost o 173% rok do roku.

Podobnie jak dla sekcji PKD obliczyliśmy też stosunek liczby restrukturyzowanych podmiotów do liczby wszystkich aktywnych przedsiębiorstw dla poszczególnych podklas PKD.

W tym zestawieniu zdecydowanie wysunęli się na prowadzenie producenci przędzy wełnianej oraz dystrybutorzy paliw gazowych, co wynika z ogólnie małej liczby podmiotów w tych dwóch branżach. Przypuszczalnie taka jest też przyczyna obecności w tym zestawieniu sporej części pozostałych branż - działa w nich niewiele przedsiębiorstw.

Ostatnie zestawienie dotyczące branż restrukturyzowanych podmiotów zawiera informacje o liczbie wniosków restrukturyzacyjnych przez podmioty z poszczególnych podklas PKD. Tutaj nie ma większych niespodzianek.

Trzy największe grupy branżowe to te same grupy, które znalazły się w czołówce zestawienia prezentującego strukturę podmiotów rozpoczynających restrukturyzację w 2022 r. Najwięcej wniosków złożyli do KRZ rolnicy prowadzący niewyspecjalizowane gospodarstwa oraz drogowi przewoźnicy towarów.

Formy prawne

W 2021 r. zdecydowaną większość wszystkich firm, które zdecydowały się na postępowanie restrukturyzacyjne stanowili przedsiębiorcy indywidualni, w tym indywidualni rolnicy. W 2022 r. ta forma prawna również znalazła się na pierwszym miejscu, ale jej udział znacząco się zwiększył. To przede wszystkim efekt dalszego wzrostu zainteresowania restrukturyzacją wśród właścicieli gospodarstw rolnych.

Kolejny rok z rzędu spadł za to udział spółek z o.o. w ogóle wszystkich restrukturyzujących się firm. W 2022 r. wyniósł on 18%, podczas gdy rok wcześniej było to 27%, a dwa lata wcześniej nawet 32% ogółu. Wszystkie pozostałe formy prawne przedsiębiorstw, z wyjątkiem spółek jawnych, również zaliczyły spadki względem poprzednich lat.

Podmioty poddane restrukturyzacji w 2022 r. miały największy udział w gronie przedsiębiorstw prowadzonych w formie spółki akcyjnej lub komandytowej. Przypomnijmy, że w przypadku podmiotów ogłaszających upadłość wyglądało to bardzo podobnie.

Statystycznie częściej niż wynikałoby to z ich udziału w strukturze aktywnych przedsiębiorstw restrukturyzują się także spółki z o.o. i jawne, natomiast przedsiębiorcy indywidualni osiągnęli wynik zbliżony do średniej dla wszystkich form prawnych.

Nadzorcy i zarządcy

W 2022 r. na nadzorcę lub zarządcę w postępowaniach restrukturyzacyjnych wyznaczono 358 osób posiadających licencję doradcy restrukturyzacyjnego. To o 37 osób mniej niż rok wcześniej.

Biorąc pod uwagę fakt, że liczba nowych spraw dotyczących restrukturyzacji przedsiębiorstw dynamicznie wzrosła w minionym roku, zwiększyła się także średnia liczba nowych postępowań przypadających na pojedynczego doradcę.

Dwa lata temu każdy z nich otrzymał przeciętnie ponad 2 sprawy rocznie, rok później ta liczba zwiększyła się niemal dwukrotnie (do 4,5 sprawy), by w 2022 r. przekroczyć 6 spraw.

Upadłości konsumenckie

Ogólny trend

Począwszy od 2018 r. obserwowaliśmy stały wzrost zainteresowania „osobistymi bankructwami”, jak często określane są upadłości konsumenckie. Mogło się wydawać, że w związku z sytuacją gospodarczą wywołaną przede wszystkim przez pandemię COVID-19 liczba ta kolejny rok z rzędu się zwiększy, ale stało się odwrotnie.

W 2021 r. sądy ogłosiły 18179 upadłości konsumenckich, ale rok później ich liczba zmniejszyła się do 14901. Oznacza to spadek rok do roku o około 18%.

Na wykresie przedstawiającym liczbę wniosków o ogłoszenie upadłości konsumenckiej trudno dopatrzeć się znaczących odchyleń. Wyjątkiem w 2022 r. był marzec, kiedy to do sądów wpłynęło aż 2105 takich wniosków. W pozostałych miesiącach roku liczba ta utrzymywała się w przedziale między około 1500 a 1700.

Porównując liczbę zarejestrowanych w KRZ wniosków o upadłość konsumencką z liczbą rozpoczętych postępowań możemy zauważyć, że około 60% wszystkich wniosków zakończyło się w ub.r. ogłoszeniem upadłości. Średni czas oczekiwania na postanowienie sądu od dnia złożenia wniosku wyniósł 83 dni.

Sezonowość

Analizując daty wydawania postanowień o ogłoszeniu upadłości konsumenckiej widzimy, że w niektórych miesiącach jest ich zauważalnie więcej niż w pozostałych. W 2022 r. sądy wykazały wzmożoną aktywność w okresie od września do grudnia – w każdym z tych miesięcy liczba nowych spraw była wyższa niż w którymkolwiek z poprzednich ośmiu miesięcy.

Najwięcej decyzji o ogłoszeniu upadłości konsumenckiej sądy wydały w październiku – było ich wówczas 1595. Okresem najmniejszej aktywności okazał się natomiast luty, kiedy to rozpoczęto 913 nowych postępowań.

Wiek i płeć

Struktura wiekowa osób decydujących się na ogłoszenie upadłości konsumenckiej na przestrzeni ostatnich trzech lat niewiele się zmieniła. Najwięcej upadłości ogłaszają konsumenci w przedziale wiekowym od 35 do 44 lat. W 2022 r. stanowili oni 27% wszystkich upadłych, podczas gdy w 2021 i 2020 r. było ich odpowiednio 25% i 26%.

Drugą najbardziej liczną grupą byli konsumenci z przedziału wiekowego 45-54 lat (22%), a trzecią – w wieku 65 lat i więcej. Najmniej upadłości ogłaszali najmłodsi konsumenci, czyli ci mający 24 i mniej lat (1%).

W minionym roku mediana osoby ogłaszającej upadłość konsumencką wyniosła 47 lat. To dokładnie tyle samo, co w poprzednim roku i o rok mniej niż w 2020 r.

Geografia

Tak jak w poprzednim roku, tak i w 2022 r. najwięcej upadłości konsumenckich ogłoszono w województwie śląskim. Aż 2711 decyzji pozwoliło utrzymać temu regionowi pierwszą pozycję, choć było ich o 21% mniej niż w 2021 r.

Na drugim miejscu znalazło się województwo mazowieckie, gdzie zbankrutowało 1849 konsumentów (spadek o niemal 25%), a na trzecim kujawsko-pomorskie (tu wystąpił wzrost o 6,8%). Najmniej upadłości konsumenckich ogłosiły sądy w województwach opolskim (368), świętokrzyskim (388) i lubuskim (425).

Czy liczba bankrutów jest proporcjonalna do liczby mieszkańców w poszczególnych regionach kraju? Okazuje się, że nie.

Dla całej Polski proporcja liczby ogłoszonych upadłości konsumenckich do liczby mieszkańców wyniosła w 2022 r. około 0,39‰. Wyraźnie wyższą wartość tego parametru zaobserwowaliśmy w dwóch województwach: kujawsko-pomorskim i śląskim. Z kolei w małopolskim i lubelskim ta proporcja okazała się najkorzystniejsza w porównaniu z pozostałymi regionami.

Syndycy

Pomimo spadku liczby nowych spraw dotyczących upadłości konsumenckich w 2022 r., brała w nich udział podobna liczba doradców restrukturyzacyjnych co rok wcześniej. W 2021 r. na syndyka w tego rodzaju sprawach wyznaczono w sumie 900 osób, zaś w roku ubiegłym o 34 osoby mniej.

Oznacza to, że w 2022 r. przeciętne obciążenie doradców restrukturyzacyjnych sprawami upadłościowymi konsumentów nieco się zmniejszyło. W 2021 r. średnio każdy z nich otrzymał prawie 20 nowych spraw, natomiast rok później średnia ta spadła do niecałych 17 spraw.

Rankingi

Upadłości przedsiębiorstw

Najbardziej zadłużoną firmą, która ogłosiła upadłość w 2022 r. okazał się Idea Bank. Powstał on w 1991 r. jako bank dla przedsiębiorców, szczególnie dla osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, mikro- oraz małych przedsiębiorstw. Pierwotnie funkcjonował jako Polbank, a później jako Opel Bank, a od 2010 roku – po przejęciu przez Getin Holding – jako Idea Bank.

W 2020 r. Bankowy Fundusz Gwarancyjny ogłosił wszczęcie przymusowej restrukturyzacji Idea Banku i na skutek tej decyzji Giełda Papierów Wartościowych wykluczyła z obrotu jego akcje. Na początku 2021 r. wszystkie depozyty, jak i kredyty, klientów Idea Banku zostały w całości przeniesione do Banku Pekao, a jego upadłość została ogłoszona pod koniec lipca 2022 r.

W ostatnim dostępnym sprawozdaniu finansowym Idea Bank wykazał zadłużenie w wysokości 667,4 mln zł.

Na drugim miejscu w zestawieniu znalazła się firma IDS-BUD. To przedsiębiorstwo budowlane, które w ostatnich latach realizowało szereg dużych inwestycji. Należała do nich między innymi przebudowa infrastruktury drogowej w ramach rewitalizacji centrum Łodzi, a także budowa odcinka „Zakopianki”. W drugim z wymienionych przypadków GDDKiA zerwała umowę z IDS-BUD, co z pewnością wpłynęło na kondycję finansową spółki. IDS-BUD upadł z zadłużeniem wynoszącym 629,2 mln zł.

Na trzecim miejscu znalazła się firma TB Fruit Polska. Zadłużenie przedsiębiorstwa z branży spożywczej należącej do ukraińskiego biznesmena Tarasa Barszczowskiego sięga 403,8 mln złotych. Wraz z ogłoszeniem upadłości zatwierdzono sprzedaż całej firmy na rzecz Swiss Sustainable Agri Holdings IV z Holandii za cenę przekraczającą 138 mln zł.

Restrukturyzacje przedsiębiorstw

Najbardziej zadłużoną firmą, która rozpoczęła restrukturyzację w 2022 r. (a konkretnie – w listopadzie) była Idea Money. To działająca od 15 lat warszawska instytucja finansowa zajmująca się faktoringiem. Suma zobowiązań Idea Money w ostatnim dostępnym sprawozdaniu finansowym wyniosła ponad 600 mln zł.

Na drugie miejsce zestawienia trafiła firma Mróz. To przedsiębiorstwo z branży spożywczej, w skład którego wchodzi kilka innych spółek, a każda z nich odpowiada za nieco inny rodzaj działalności. Przykładowo – "Rzeźnia - Mróz" sp. z o.o. jest, jak sama nazwa wskazuje, rzeźnią, a Foodmakers sp. z o.o. produkuje i sprzedaje dania gotowe. Największe zadłużenie z nich ma Mróz SA (311,9 mln zł), natomiast zadłużenie wszystkich firm z tej grupy wynosi aż 444,9 mln zł.

Trzecie miejsce należy do firmy Loanme zajmującej się udzielaniem pożyczek. W tym przypadku suma zobowiązań wykazanych w ostatnim sprawozdaniu finansowym przekroczyła 245 mln zł.

Doradcy restrukturyzacyjni

Najbardziej aktywnym doradcą restrukturyzacyjnym, który zajmował się upadłościami przedsiębiorstw, okazał się w 2022 r. Krzysztof Gołąb. Ten warszawski prawnik zajmował się w omawianym okresie postępowaniami upadłościowymi 6 przedsiębiorstw, co oznacza że był na tym polu trzykrotnie bardziej aktywny, niż w 2021 r.

Na drugim miejscu tego zestawienia (z jedną sprawą upadłościową mniej) znaleźli się eq aequo Aleksandra Strynkiewicz-Kondracka, Paweł Choina, Sławomir Czarnecki i Tycjan Saltarski.

Zdecydowanie więcej spraw przypadało na jednego doradcę (choć tu wymieniamy nie pojedyncze osoby, a całe kancelarie) w przypadku postępowań restrukturyzacyjnych.

Swoje działania na tym polu zdecydowanie zintensyfikowała gliwicka kancelaria PF Restrukturyzacje. W 2022 r. występowała w roli nadzorcy bądź zarządcy w 202 sprawach, podczas gdy rok wcześniej było ich zaledwie 32.

Na drugim miejscu znalazła się kancelaria Mikulewicz Ostaszewski Restrukturyzacje. Tu również doszło do znacznego zwiększenia liczby obsługiwanych spraw w porównaniu do poprzedniego roku. W 2021 r. kancelaria zajmowała się 9 postępowaniami restrukturyzacyjnymi, podczas gdy rok później było ich już 154.

Trzecie miejsce należało do Michała Kolczyńskiego. Ten doradca restrukturyzacyjny zajmował się w 2022 r. 90 postępowaniami, podczas gdy rok wcześniej przypadło mu w udziale zaledwie jedno.

Najbardziej aktywnym doradcą restrukturyzacyjnym zajmującym się upadłościami konsumenckimi okazał się,– identycznie jak przed rokiem – Robert Sczendzina. W 2022 r. katowicki syndyk zajmował się 169 sprawami, choć rok wcześniej było ich więcej (231).

Mniejszą liczbą spraw w 2022 r. zajął się drugi w zestawieniu Piotr Kubera (było ich 156), a na trzecim miejscu znalazł się Jacek Pietrzela ze 148 sprawami.

Syndykiem, który został wyznaczony do pracy przy najbardziej zadłużonej firmie, która ogłosiła upadłość w 2022 r., okazał się Marcin Kubiczek. Ten katowicki prawnik zajął się bowiem upadłością wspomnianego wcześniej Idea Banku, którego suma zobowiązań wynosi ponad 664 mln zł.

Sprawą drugiego największego dłużnika w rankingu (IDS-BUS z zadłużeniem w wysokości 629,2 mln zł) zajął się Tycjan Saltarski, a trzeciego (T.B. Fruit Polska) – kancelaria Restrukturyzacja i Upadłość Szarek Wydro.

Jeśli zaś chodzi o firmy, które zdecydowały się na rozpoczęcie restrukturyzacji, to udział w postępowaniu prowadzonym wobec najbardziej zadłużonej z nich (Idea Money, zobowiązania w wysokości 600,5 mln zł) przypadł kancelarii Zimmerman Filipiak - Restrukturyzacja. Sprawę drugiej najbardziej zadłużonej firmy (Mróz) prowadzi Patrycja Grenda, a trzeciej (Loanme) – Maciej Geromin.

Zawartość rejestrów

Krajowy Rejestr Zadłużonych

W ubiegłym roku w Krajowym Rejestrze Zadłużonych opublikowano w sumie ponad 48 tys. obwieszczeń. Blisko połowa dotyczyła rejestracji wniosku upadłościowego, a jedna czwarta postanowienia o ogłoszeniu upadłości przez przedsiębiorstwa i konsumentów.

Jak widać na wykresie, obwieszczeń informujących o rozpoczęciu kolejnych etapów postępowania nie pojawiło się zbyt wiele. W przypadku 6,6 tys. spraw upadłościowych opublikowano obwieszczenie o prawomocności postanowienia o ogłoszeniu upadłości, a kolejne 1,4 tys. ogłoszeń to zarządzenia o zwrocie wniosku o ogłoszenie upadłości.

Wśród obwieszczeń dotyczących postępowań restrukturyzacyjnych największy udział miały obwieszczenia o dniu układowym, a następnie wnioski restrukturyzacyjne i ogłoszenia o zwołaniu zgromadzenia wierzycieli.

Tylko w 16 przypadkach udało się opublikować w KRZ prawomocne postanowienia o orzeczeniu zakazu prowadzenia działalności gospodarczej.

Monitor Sądowy i Gospodarczy

Chociaż wszystkie postępowania upadłościowe i restrukturyzacyjne rozpoczęte 1 grudnia 2021 r. i później prowadzone są już w Krajowym Rejestrze Zadłużonych, w starszych sprawach wszystkie informacje ogłaszane są nadal w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

W minionym roku w dzienniku urzędowym Ministerstwa Sprawiedliwości opublikowano w sumie 32 tys. obwieszczeń, a więc tylko o jedną trzecią mniej niż w KRZ. Połowę stanowiły ogłoszenia z sekcji “Inne”, w której pojawiały się m.in. postanowienia o ustaleniu planu spłaty wierzycieli lub umorzeniu zobowiązań, a także przetargi na sprzedaż składników masy upadłościowej.

Składniki masy upadłości

Składniki majątku upadłych dłużników (np. nieruchomości, ruchomości, środki pieniężne) są ujawniane przez syndyków w Krajowym Rejestrze Zadłużonych. Wierzycielom pozwala to pośrednio ocenić możliwości odzyskania swoich należności, a osobom zainteresowanym nabywaniem różnego rodzaju aktywów po atrakcyjnych cenach ułatwia poszukiwanie okazji zakupowych.

Na koniec ub.r. w zasobach rejestru można było znaleźć opisy dla 8,2 tys. składników należących do blisko 2,4 tys. niewypłacalnych osób lub podmiotów gospodarczych. Ich łączna wartość oszacowana przez syndyków wyniosła blisko 438 mln zł.

Jak widać na przygotowanym przez nas wykresie, pod względem liczebności zgłoszonych do KRZ składników masy upadłości przeważały w ub.r. samochody osobowe. Znaczny, bo łącznie prawie 9-proc. udział, miały też grunty i nieruchomości.

Uwagi metodologiczne

Wszystkie dane wykorzystane w raporcie pochodzą z Listy upadłości udostępnianej przez MGBI.

Oferowana w ramach tej usługi baza danych zawiera ustrukturyzowaną treść ogłoszeń publikowanych w Krajowym Rejestrze Zadłużonych (KRZ) oraz Monitorze Sądowym i Gospodarczym (MSiG) wzbogaconą o informacje pochodzące z publicznych rejestrów działalności gospodarczej (KRS, CEIDG, REGON).

Statystyki dotyczące liczby postanowień o otwarciu postępowania upadłościowego lub restrukturyzacyjnego w poszczególnych latach i miesiącach zostały opracowane na podstawie dat wydania tych postanowień podanych w treści ogłoszeń opublikowanych w KRZ lub MSiG.

Ponieważ od dnia wydania postanowienia przez sąd do dnia jego publikacji mija zwykle co najmniej kilka dni, dane liczbowe zawarte w niniejszej publikacji mogą się nieznacznie różnić od danych dostępnych w opracowaniach, w których za datę ogłoszenia upadłości lub rozpoczęcia postępowania restrukturyzacyjnego przyjęto datę opublikowania postanowienia w KRZ lub MSiG.