Procedura upadłości (zarówno firmy, jak i konsumenckiej) wiąże się z ustaleniem masy upadłości.
Co to jest masa upadłości?
Masa upadłości to majątek upadłego, który w toku postępowania upadłościowego jest sprzedawany, a uzyskane w ten sposób kwoty służą zaspokojeniu wierzycieli.
Majątek staje się masą upadłości w dniu ogłoszenia upadłości przez dłużnika.
Dokładnym ustaleniem składników masy upadłościowej zajmuje się syndyk, który sporządza spis inwentarza. Dokonuje tego na podstawie dokumentów dostarczonych mu przez zarząd spółki, takich jak chociażby księgi rachunkowe.
Na podstawie wszystkich posiadanych informacji syndyk dokonuje oszacowania masy upadłości i sporządza plan likwidacyjny. Likwidacja masy upadłości może być dokonywana na drodze:
- przetargu,
- aukcji,
- z wolnej ręki.
Warto też zaznaczyć, że syndycy zamieszczają informacje o składnikach masy upadłościowej w Krajowym Rejestrze Zadłużonych.
Wynika z tego dwojaka korzyść.
Wierzyciele mogą dzięki temu ocenić możliwość odzyskania swoich należności (jeśli dłużnik posiada coś budzącego zainteresowanie na rynku wtórnym, to jest ona większa).
Z kolei osoby zainteresowane nabywaniem różnego rodzaju aktywów mogą trafić na okazje zakupowe w relatywnie atrakcyjnych cenach.
W ramach prac nad naszym corocznym raportem poświęconym postępowaniom upadłościowym i restrukturyzacyjnym w Polsce przyjrzeliśmy się poszczególnym typom składników masy upadłości, które zostały zgłoszone przez syndyków w KRZ w 2022 r.
Największy udział w całości składników masy upadłości ma najszersza kategoria, która została określona jako „Pozostałe”.
Należy do niej niemal połowa (46,6%) wszystkich przedmiotów zgłoszonych przez syndyków w KRZ w 2022 r.
Do tej kategorii należą przede wszystkim ruchomości, których nie sposób zaklasyfikować do pozostałych kategorii. I trzeba przyznać, że można tu znaleźć naprawdę interesujące przedmioty.
W „Pozostałych” znajdziemy m.in. przedmioty z majątku upadłego w ub. r. klubu piłkarskiego GKS Bełchatów. Nowych nabywców mogą znaleźć między innymi odznaczenia klubowe, plakaty, a także puchary zdobyte przez zawodników tego istniejącego w latach 1977-2022 klubu.
Wśród składników masy upadłości można też znaleźć wiele przedmiotów codziennego użytku o niewielkiej wartości jednostkowej.
Syndycy starają się spieniężyć takie przedmioty, jak sztućce (w tym przypadku widelec do sałatek), widły testowe, różnego rodzaju śruby i kołki, a także żelazko.
Pozostałe kategorie mają zdecydowanie mniejszy udział w całości składników masy upadłości. Przede wszystkim dlatego, że są ujęte bardziej konkretnie.
11,7% całości stanowią samochody osobowe. W tym przypadku można kupić zarówno „całe” pojazdy, jak również część udziału we własności. Zazwyczaj jest to ½, ale zdarzają się też inne ułamki.
Kolejne kategorie składników masy upadłości stanowią meble (7,8%), sprzęt komputerowy (6,3%) oraz maszyny przemysłowe (5,5%).
Sporą grupę stanowią również nieruchomości, które w tym przypadku obejmują ujęte osobno domy (4,5%), grunty (4,4%) oraz mieszkania (3,3%).
Osobną kategorię stanowią surowce, które odpowiadają za 3,6% wszystkich składników masy upadłości z 2022 r.
I choć pierwsze skojarzenie może iść w stronę różnych elementów metalowych, to znaleźć tu można sporo artykułów spożywczych.
Na przykład składniki masy upadłości bydgoskiej firmy Apc Kuma to w dużej mierze dekoracje z czekolady. Firma ta działała w branży spożywczej, zajmując się tworzeniem i dostarczaniem surowców do produkcji cukierniczo-piekarskiej i lodziarskiej.
Na koniec ub.r. w zasobach rejestru można było znaleźć opisy dla 8,2 tys. składników należących do blisko 2,4 tys. niewypłacalnych osób lub podmiotów gospodarczych.
Ich łączna wartość oszacowana przez syndyków wyniosła blisko 438 mln zł.
W jaki sposób syndycy wystawiają na sprzedaż składniki masy upadłości? Jak i gdzie można je kupić?
Zgodnie z art. 61 ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku – Prawo upadłościowe z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego. W jaki sposób? W szczególności poprzez pozyskanie środków z likwidacji składników wchodzących skład masy upadłości, co zasadniczo odbywa się poprzez ich sprzedaż.
Zanim jednak syndyk przystąpi do sprzedaży składników masy upadłości powinien sporządzić:
• Spis inwentarza
• Oszacowanie masy upadłości
• Plan likwidacyjny.
Ustawa zobowiązuje syndyka do złożenia Sędziemu-komisarzowi spisu inwentarza wraz z planem likwidacyjnym w terminie trzydziestu dni od dnia ogłoszenia upadłości. W planie likwidacyjnym określa się:
• proponowane sposoby sprzedaży składników majątku upadłego;
• termin sprzedaży;
• preliminarz wydatków;
• ekonomiczne uzasadnienie dalszego prowadzenia działalności gospodarczej.
Jeżeli z jakichkolwiek przyczyn syndyk nie może sporządzić spisu inwentarza, oszacowania, planu likwidacji lub sprawozdania finansowego w ww. terminie, składa sędziemu-komisarzowi, w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia upadłości, pisemne sprawozdanie ogólne o stanie masy upadłości i o możliwości zaspokojenia wierzycieli.
Wskazane powyżej dokumenty stanowią pierwsze źródło informacji o składników majątku upadłych podmiotów przeznaczonych do sprzedaży oraz planowanych sposobach i trybie sprzedaży. Przy czym, o ile nie interesuje nas konkretny przedmiot w ramach konkretnej upadłości jest to działanie nieefektywne i czasochłonne.
Likwidacja poszczególnych składników masy upadłości co do zasady następuje w drodze przetargu lub aukcji, do których przepisy Kodeksu cywilnego stosuje się odpowiednio. Syndyk może również w określonych przypadkach sprzedać dany składnik z wolnej ręki. Przy czym najczęściej sprzedaż z wolnej ręki ma najczęściej postać przetargu bądź odbywa się w ramach konkursu ofert.
O przetargu albo aukcji należy zawiadomić przez obwieszczenie w Krajowym Rejestrze Zadłużonych (tablica obwieszczeń). Jest to wymóg ustawowy. Aby jednak o potencjalnej sprzedaży dowiedział się możliwie szeroki krąg podmiotów zainteresowanych, syndycy często ogłaszają o sprzedaży w różnego rodzaju dedykowanych serwisach internetowych, prasie, czasopismach branżowych, na stronach internetowych syndyków.
W przypadku sprzedaży nieruchomości spotkać się również można z przesyłaniem przez syndyków informacji do agencji zajmujących się pośrednictwem w sprzedaży nieruchomości.
Wychodząc m. in. naprzeciw potencjalnym nabywcom ciekawą opcję przewiduje również Krajowy Rejestr Zadłużonych, która umożliwia wyszukiwanie składników majątkowych wg określonych interesujących potencjalnego nabywcę parametrów (wyszukiwanie składników masy upadłości).
Czy usunięcie składników masy upadłości z KRZ oznacza, że zostały one sprzedane?
Agata Duda-Bieniek
radca prawny w RESIST Rezanko Sitek, doradca restrukturyzacyjny w RESIST Restrukturyzacje
Proces wyszukiwania możemy przeprowadzić wybierając jedno z kryteriów: parametry składnika, parametry podmiotu, parametry syndyka oraz parametry sygnatury i numeru. Przykładowo wybranie kryterium „parametry składnika” oraz zakreślenie interesujących nas danych, tj. ruchomość, samochód osobowy, Mercedes, status aktualny, wartość oszacowania do 50.000,00 zł – umożliwi systemowi wyszukanie interesujących nas składników masy.
Status danego składnika określony jako „aktualny” lub „usunięty” informuje nas czy dany składnik masy upadłości nie został jeszcze zlikwidowany w toku postępowania upadłościowego. Co ważne, likwidacja może nastąpić poprzez sprzedaż danego składnika, ale też np. wyłączenie z masy upadłości w sytuacjach wskazanych w prawie upadłościowym.
Wierzytelności mogą być albo sprzedane albo ściągnięte od dłużników upadłego – wówczas także zostaną zlikwidowane i usunięte z Krajowego Rejestru Zadłużonych. Z kolei likwidacja praw majątkowych odbywa się poprzez ich wykonanie albo zbycie. Nie zawsze zatem usunięcie składnika masy upadłości oznacza, że został on sprzedany.
W jaki sposób oceniana jest wartość przedmiotów wystawianych na sprzedaż?
Martyna Jędraszka
adwokat w RESIST Rezanko Sitek
Zawsze syndyk powinien bowiem mieć na względzie możliwość uzyskania najwyższej ceny za sprzedawane składniki mienia upadłego. Obowiązkowo przed likwidacją masy upadłości syndyk niezwłocznie przystępuje do spisu inwentarza upadłego, oszacowuje masę upadłości i sporządza plan likwidacyjny.
Spis inwentarza to inaczej spis aktywów majątku upadłego (bez zobowiązań i obciążeń), zaś oszacowania aktywów syndyk może dokonać samodzielnie, o ile nie wymaga to wiadomości specjalnych (np. wyceny rzeczoznawcy majątkowego, opinii biegłego lub sporządzenia operatu szacunkowego).
W pierwszej kolejności syndyk powinien dokonać sprzedaży przedsiębiorstwa jako całości, jeśli tylko jest to możliwe ze względów ekonomicznych lub z innych przyczyn. W postępowaniu o ogłoszenie upadłości w ramach przygotowanej likwidacji uczestnik postępowania może złożyć wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży przedsiębiorstwa dłużnika lub jego zorganizowanej części lub składników majątkowych stanowiących znaczną część przedsiębiorstwa na rzecz nabywcy.
Przy takiej wartości wyceny bierze się wówczas pod uwagę poszczególne składniki materialne i niematerialne, które pozostają organizacyjnie połączone z przedsiębiorstwem. Sprzedaż na podstawie wyceny wartości przedsiębiorstwa dopuszczalna jest wyłącznie po ustaleniu przez sąd ceny oszacowania na podstawie dowodu z opinii biegłego. W przypadku nieruchomości niezbędne jest zlecenie sporządzenia operatu szacunkowego.
W sytuacji, gdy prawo wykupu składników majątku służących do prowadzenia działalności w dziedzinie obronności i bezpieczeństwa państwa przysługuje Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Ministra Obrony Narodowej, to wykup jest dokonywany po cenie sprzedaży ustalonej na podstawie dowodu z opinii biegłego. Sędzia-komisarz wówczas ustala cenę sprzedaży.
Zasadniczo natomiast oszacowanie oznacza, że syndyk ocenia wartość poszczególnych składników majątkowych według ich wartości rynkowej. Porównuje ceny podobnych przedmiotów danego typu, w tej samej jakości, w tym samym stanie i przykładowo także, możliwych do kupienia w podobnej lokalizacji. Wówczas syndyk oszacowuje, w oparciu o obiektywne kryteria, ile dany przedmiot kosztuje. Innymi słowy, podaje wartość, jaką według jego oceny można uzyskać ze sprzedaży, przy jednoczesnym uwzględnieniu, że bez znaczenia pozostaje ewentualna odmienna wartość danego składnika majątkowego, wynikająca chociażby z wartości ujętej w księgach upadłego.
Trzeba mieć na względzie przede wszystkim to, że celem syndyka pozostaje wspomniana likwidacja masy upadłości. Gdyby doszło do takiej sytuacji, że dany przedmiot wystawiony na sprzedaż nie cieszy się zainteresowaniem i brak jest chętnych do jego zakupu, cena - w szczególności pod wpływem negocjacji - może ulec pomniejszeniu.
Monitorowanie ogłoszeń o aukcjach i przetargach jest jedną z funkcjonalności Listy upadłości MGBI. Aby z niej skorzystać, należy w wyszukiwaniu wybrać ogłoszenia z kategorii "Masa upadłości".
Magdalena Zdanowska
radca prawny w RESIST Rezanko Sitek