Upadłości firm
Przyglądając się zmianom liczby upadłości w budownictwie rok po roku można wysnuć ostrożny, choć optymistyczny wniosek, że w 2023 r. sytuacja w tej branży się poprawiła.
Jeszcze w 2021 r. w sekcji F PKD (sekcja ta obejmuje roboty ogólnobudowlane i specjalistyczne w zakresie budownictwa i prac inżynierii lądowej i wodnej) ogłoszono upadłość 49 firm. Rok później liczba ta wzrosła do 62, co oznacza zwiększenie liczby upadłości o ponad jedną czwartą (a konkretnie – o 26,3%).
W 2023 r. doszło jednak do odwrotnej sytuacji. W tym okresie sądy ogłosiły upadłość 52 przedsiębiorstw budowlanych, co oznacza spadek w porównaniu do 2022 r. o 16,1%.
Kwestia upadłości w budownictwie nie dotyczy oczywiście w takim samym stopniu wszystkich dziedzin z nim związanych.
Jeśli przyjrzymy się wykresowi obrazującemu liczbę bankructw w poszczególnych podklasach, to zauważymy, że najwięcej upadłości ogłosiły firmy zajmujące się realizacją projektów budowlanych związanych ze wznoszeniem budynków – było ich 16. To o 4 (a procentowo – o 20%) mniej niż w 2022 r.
Na drugim miejscu znalazły się przedsiębiorstwa realizujące roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków mieszkalnych i niemieszkalnych (15 upadłości).
Trzecie miejsce (z zaledwie 4 upadłościami) uzupełniają firmy wykonujące instalacje elektryczne.
Zestawienie firm w podklasach, które najliczniej w 2023 r. składały wniosek o ogłoszenie upadłości wygląda podobnie do tego powyżej, ale widać pewne różnice.
Najwięcej wniosków o upadłość złożyły firmy z podklasy 41.20.Z, a więc zajmujące się robotami budowlanymi związanymi ze wznoszeniem budynków mieszkalnych i niemieszkalnych. Do sądów trafiło 69 takich wniosków, czyli o 6 (a procentowo – o 8%) mniej niż rok wcześniej.
Na drugim miejscu znalazły się firmy zajmujące się realizacją projektów budowlanych związanych ze wznoszeniem budynków (tu wniosków również było mniej, ale zaledwie o 3, czyli o 5,6%).
Trzecie miejsce (z 30 wnioskami) zajmują firmy wykonujące instalacje elektryczne.
Największą część firm budowlanych ogłaszających upadłość w 2023 r. stanowiły te, które działają na rynku powyżej 20 lat – to 27% wszystkich upadających w tej branży.
Trzeba jednak dodać, że sytuacja najbardziej doświadczonych podmiotów budowlanych z roku na rok ulega poprawie. Rok wcześniej stanowiły one bowiem 29% całości, a w 2021 r. – aż 35%.
I choć firmy działające najkrócej (czyli do 5 lat) to procentowo najmniejsza część upadłych, to jednak z roku na rok ich przybywa. W 2023 r. stanowiły one 12% wszystkich przedsiębiorstw budowlanych w upadłości, podczas gdy rok wcześniej było to 8%, a dwa lata wcześniej – 4%.
Potwierdzenie wniosku z poprzedniego akapitu znajdziemy w wykresie obrazującym średni czas istnienia firmy budowlanej ogłaszającej upadłość.
W 2023 r. wyniósł on 14,6 lat, a więc o 1,2 roku mniej niż rok wcześniej.
Budownictwo jest jednym z najsilniej odczuwających zmiany koniunkturalne sektorem gospodarki. Wciąż dająca się we znaki inflacja, wysokie koszty produkcji materiałów budowlanych i nierzadko ograniczone możliwości ich importu, ceny transportu i usług logistycznych czy rosnące koszty pracy tworzą bardzo wymagającą rzeczywistość rynkową. Zgodnie z barometrem IRG SGH koniunktura branży budowlanej wciąż jest „na minusie”, a jej wskaźnik w I kwartale 2024 r. wyniósł -10,5%. Według niedawnych doniesień serwisu Wyborcza.biz tylko od stycznia do września 2023 roku stwierdzono o blisko trzy czwarte więcej niewypłacalnych firm z tego sektora niż w całym 2022 r. Mogłoby się wydawać, że branża powinna przecież notować rekordowe wyniki ze względu na dynamicznie rozwijające się budownictwo mieszkaniowe i imponujące wyniki deweloperów, jednak to bardzo nieprecyzyjne spojrzenie na kondycję całego budownictwa. Pamiętajmy, że segment mieszkaniowy ma jedynie 20% udział w całości rynku budowlanego w Polsce.
Najnowsza analiza MGBI potwierdza, że sytuacja budownictwa w Polsce nadal jest trudna, jednak można zauważyć tu dobre prognostyki na przyszłość. Przede wszystkim, w 2023 r. spadła liczba upadłości przedsiębiorstw z branży budowlanej w porównaniu do 2022 r, kształtując się na poziomie bardzo podobnym jak w 2021 r.. Widzimy też pięć podklas działalności, w którym w ostatnim roku nie odnotowano żadnego przypadku upadłości i tylko w jednej z nich ubiegłoroczny bilans „wyprzedza” te za lata 2022 i 2021. Nie jest zaskoczeniem, że nadal najwięcej przypadków upadłości dostrzegamy w klasyfikacjach PKD 41.10 i 41.20, czyli realizacji projektów budowlanych i robót związanych ze wznoszeniem budynków. To właśnie te przedsiębiorstwa mają przed sobą najwięcej wyzwań stawianych przez nie najlepszą koniunkturę, o których wspominałam na początku.
Chciałabym zwrócić jednak uwagę, że wyniki te mogą być nieco niedoszacowane z dwóch względów. Otóż, liczba ogłoszonych upadłości może być niższa również ze względu na niską wydolność sądów związaną z ogromem postępowań oczekujących w „długich kolejkach” na swoje rozstrzygnięcie. Druga kwestia to koszty. Wiele firm nie dysponuje środkami, które pozwalałby im sfinansować drogie postępowanie upadłościowe.
To, co szczególnie należy podkreślić, to liczba procesów restrukturyzacyjnych. W 2023 r. było ich niemal 600, czyli o prawie 170% więcej niż w 2022 r. i o 250% więcej niż w 2021 r. O czym to świadczy? W moim przekonaniu o rosnącej świadomości firm budowlanych w zakresie dostępnych metod ratowania swojego biznesu i poszukiwania szans na przetrwanie najtrudniejszych okresów, spowodowanych choćby przez przestoje, braki zleceń, zatory finansowe czy problem ze znalezieniem rąk do pracy. Restrukturyzacja, w szczególności postępowanie o zatwierdzenie układu, oferuje szereg nie zawsze oczywistych rozwiązań sytuacji kryzysowych, które realnie są w stanie uratować firmę przed widmem upadku. Choć lawinowy przyrost restrukturyzacji w branży budowlanej trudno odbierać jako sygnał dobrej kondycji tego sektora to jednak może cieszyć fakt, że wiele biznesów dostrzega szansę na przetrwanie. Zakładając, że choćby połowa z tych procesów restrukturyzacyjnych zakończy się sukcesem można z dużą dozą pewności stwierdzić, że bilans za rok 2024 będzie znacznie bardziej korzystny.
Restrukturyzacje firm
W przypadku firm, które rozpoczęły postępowania restrukturyzacyjne, występuje zdecydowanie inna dynamika niż w upadłych.
Jak wspomnieliśmy w najnowszej edycji naszego raportu „Postępowania upadłościowe i restrukturyzacyjne”, w 2023 r. znacznie (bo aż o 87,7%) zwiększyła się liczba restrukturyzacji w naszym kraju. Dotyczy to również branży budowlanej.
W ciągu całego 2023 r. restrukturyzację rozpoczęło 597 przedsiębiorstw skupionych w sekcji F PKD.
Oznacza to wzrost w porównaniu do 2022 r. o 168,9%. Różnica względem 2021 r. jest jeszcze większa i wynosi 251,1%.
Jeśli przyjrzymy się poszczególnym podklasom w sekcji F PKD to zauważymy, że ranking najliczniej restrukturyzujących się firm wygląda nieco inaczej niż w przypadku omówionych wyżej upadłości.
Najwięcej postępowań restrukturyzacyjnych rozpoczęło się w firmach, które prowadzą roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków mieszkalnych i niemieszkalnych. Wynik 125 postępowań oznacza wzrost w porównaniu o odpowiednio 150% i 267,7% względem roku 2022 i 2021.
Na drugim miejscu zestawienia (89 postępowań restrukturyzacyjnych) znalazły się firmy wykonujące instalacje elektryczne. Tu wzrost w porównaniu do 2022 r. wyniósł 147,2%.
Trzecia lokata w rankingu należy do firm, które zajmują się wykonywaniem instalacji wodno-kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyjnych. W 2023 r. restrukturyzacje rozpoczęto w 78 takich firmach, a więc w 239,1% więcej niż rok wcześniej.
Jeśli zaś chodzi o firmy składające wniosek o rozpoczęcie postępowania restrukturyzacyjnego, to tu czołowa trójka wygląda tak samo, jak powyżej.
Na pierwszym miejscu znalazły się firmy zajmujące się robotami budowlanymi związanymi ze wznoszeniem budynków mieszkalnych i niemieszkalnych. W 2023 r. przedsiębiorstwa z tej podklasy złożyły 84 wnioski restrukturyzacyjne, co oznacza wzrost w porównaniu do roku poprzedniego o 250%.
Druga lokata należy do firm wykonujących instalacje elektryczne. Tutaj jest mowa o 55 wnioskach, a więc mamy do czynienia ze wzrostem o 129%.
Na trzecie miejsce trafiły firmy, których głównym obszarem działalności jest wykonywanie instalacji wodno-kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyjnych. Złożyły one 39 wniosków o rozpoczęcie restrukturyzacji, a więc o 144% więcej niż rok wcześniej.
W 2023 r. najliczniej rozpoczynały restrukturyzację firmy, które działają na rynku od 5 do 10 lat. Stanowiły one aż 38% wszystkich przechodzących przez ten proces, co oznacza wzrost o 4 punkty procentowe w porównaniu do 2022 r.
Trudności miało też wiele przedsiębiorstw o najkrótszym stażu – restrukturyzacje dotyczyły niemal co czwartej (23%) z nich.
Od kilku lat obserwujemy, że średni wiek firmy z branży budowlanej, która przechodzi restrukturyzację, zmniejsza się. W 2021 r. wyniósł 11,9 lat, rok później 10,7 lat, a w 2023 r. było to 10,1 lat.
Przeanalizowane dane potwierdzają ogólną konkluzję, że postępowania restrukturyzacyjne wręcz wypierają upadłości. Jest to trend uzasadniony bardzo dużą łatwością zainicjowania najpopularniejszego postępowania restrukturyzacyjnego – czyli postępowania o zatwierdzenie układu z obwieszczeniem w Krajowym Rejestrze Zadłużonych.
Porównując sytuację z Unią Europejską, można zaryzykować stwierdzenie, że jesteśmy jako Polska pionierami restrukturyzacji – również w kontekście branży budowlanej.
Trend ten należy ocenić pozytywnie, pod warunkiem, że restrukturyzacja jest poprzedzona gruntowną analizą całokształtu sytuacji danego przedsiębiorstwa. Jest to tym bardziej istotne, im łatwiej jest wszcząć postępowanie restrukturyzacyjne. Skoro bowiem „wystarczy kliknięcie”, to trzeba się do niego dobrze przygotować i liczyć z konsekwencjami.
W branży budowlanej na uwagę zasługuje jednak także postępowanie sanacyjne, gdyż w nim można skorzystać z możliwości odstąpienia od nierentownych kontraktów – co było wzorowane na rozwiązaniach znanych postępowaniu upadłościowemu.
Czy jednak upadłości w budowlance będzie więcej?
Wydaje się, że tak – na co wpływ mają rosnące koszty zatrudnienia i stosunkowo skomplikowany system podatkowy, stwarzające wyzwania związane także z wypłacalnością i prognozowaniem sytuacji finansowej sensu largo, przy planowaniu biznesu.
Z drugiej strony, dzięki środkom publicznym – a w tym z tzw. KPO – inwestycji w budowlance może być więcej i to w dużej mierze od przedsiębiorców zależy, jak zaadresują nadarzające się okazje i szanse dla swoich firm.
Rankingi
Najbardziej zadłużoną firmą z branży budowlanej, która ogłosiła upadłość w 2023 r., jest Nowotarska. Ta spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Nowym Targu działa na rynku od 10 lat. Jej głównym obszarem działalności realizacja projektów budowlanych związana z wznoszeniem budynków. Suma zobowiązań Nowotarskiej wynosi 95,7 mln zł.
Drugie miejsce w zestawieniu należy do Woinwestu. To spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Warszawie działa na rynku od 8 lat i zajmuje się realizacją projektów budowlanych związanych ze wznoszeniem budynków. Jej zadłużenie wynosi 67,1 mln zł.
Na trzecie miejsce rankingu trafiło Budownictwo Elektroenergetyczne "Selpol". Ta spółka akcyjna z siedzibą w Łodzi działa na rynku dość długo, bo od 31 lat. Jej głównym obszarem działalności są roboty związane z budową linii telekomunikacyjnych i elektroenergetycznych. Suma zobowiązań Selpolu wynosi 49,7 mln zł.
Na pierwszym miejscu zestawienia firm wnioskujących o upadłość w 2023 r. znalazł się F.B.I. Tasbud SA. To warszawska firma budowlana, specjalizująca się we wznoszeniu budynków mieszkalnych i niemieszkalnych zajmowała się w ostatnich latach realizacją wielu inwestycji budowlanych, w tym między innymi kilku osiedli w Warszawie oraz biurowca „Porta Mare” na Wyspie Spichrzów w Elblągu. Tasbud funkcjonuje na rynku od 7 lat, a składając wniosek o ogłoszenie upadłości posiada zobowiązania wobec wierzycieli w wysokości 151,5 mln zł.
Na drugim miejscu znalazło się Przedsiębiorstwo Budownictwa Elektroenergetycznego Elbud w Katowicach sp. z o.o. Firma z siedzibą w największym mieście województwa śląskiego funkcjonuje na rynku od 30 lat. Jej głównym obszarem działalności są roboty związane z budową linii telekomunikacyjnych i elektroenergetycznych. Zadłużenie firmy w wynosi 98,2 mln zł.
Trzecie miejsce należy do spółki Ghd Wilanów. Ta firma deweloperska działa na rynku dość krótko, bo 5 lat. Jej zadłużenie wynosi 84 mln zł.
Dość powszechnie przyjmuje się, iż branża budowlana stanowi papierek lakmusowy całej gospodarki. Z zadowoleniem zatem należy przyjąć najnowsze statystki wskazujące na słabnący trend ilości ogłaszanych upadłości wśród przedsiębiorstw z tego właśnie sektora. Dane te wpisują się zresztą w nastroje inwestycyjne panujące na giełdowych parkietach, gdzie WIG Budownictwo na przestrzeni minionego, 2023 roku, zyskał ponad osiemdziesiąt procent.
W mojej ocenie nie można jednak jednoznacznie przyjąć, iż branża ta definitywnie uporała się z drążącymi ją trudnościami lat minionych. Tak jak i w całej gospodarce, tak i tu bliżej jest jednak do adaptacji do niesprzyjającego otoczenia biznesowego, niż do rozwiązania istotnych jego problemów. O ile bowiem czasy pandemiczne pozostały już za nami, to wywołane wybuchem wojny w Ukrainie - ale i nie tylko – takie niepożądane zjawiska jak: masowy odpływ pracowników, lawinowy wzrost cen materiałów budowlanych, wysokie koszty produkcji w połączeniu z wysoką ceną energii oraz wysokie koszty finansowe – wciąż wpisują się w elementarz polskiego budownictwa.
Warto jednak odnieść się także do pozytywnych perspektyw. Nie sposób bowiem pominąć tak istotnego elementu, jakim jest pozyskanie finansowania z Krajowego Planu Odbudowy. Bez wątpienia istotna część z tych środków zostanie przeznaczona na inwestycje infrastrukturalne oraz budownictwo energetyczne ukierunkowane na zieloną energię. Na KPO skorzystają z pewnością i inne strategiczne kierunki, takie jak budowa infrastruktury drogowej, kolejowej, ale i mieszkalnictwo.
Dokonując oceny sektora budowlanego z insolwencyjnej perspektywy, nie sposób nie dostrzec znacznego wzrostu liczby otwieranych postępowań restrukturyzacyjnych. Z pola widzenia nie może nam jednak schodzić fakt, iż 2023 rok był globalnie rekordowym pod tym względem rokiem w całej historii restrukturyzacji w polskim porządku prawnym. Nie ma zatem żadnych uwarunkowań, które pozwalałyby statystycznie odmiennie przenieść te wyniki na branżę budowlaną. Zatem wzrost taki, sam w sobie, dziwić nie powinien. W nieodległej perspektywie, bardziej interesujące może się okazać, czy zagrożone niewypłacalnością lub już niewypłacalne podmioty objęte obecnie działaniami naprawczymi, nie poddadzą się naturalnej migracji w kierunku procedur upadłościowych? Odpowiedź na to pytanie odnajdziemy analizując raport MGBI w roku 2025.
Najbardziej zadłużoną firmą, w której otwarto postępowanie restrukturyzacyjne w 2023 r., okazała się być Firma Budowlana Antczak sp. z o.o.
Spółka z siedzibą w Kaliszu działa na rynku od 28 lat i zajmuje się realizacją projektów budowlanych związanych ze wznoszeniem budynków. Suma zadłużenia firmy wykazana w ostatnim sprawozdaniu finansowym wyniosła 267,7 mln zł.
Firma Budowlana Antczak tak odniosła się do powyższej sytuacji w odpowiedzi na prośbę o aktualne dane dotyczące sytuacji finansowej spółki:
Informacje, o które Państwo proszą, zostaną upublicznione w sprawozdaniu spółki za 2023 rok, które zostanie złożone w przewidzianym przepisami terminie.
Zwracamy uwagę, że historyczne dane za ubiegły rok, odnoszące się tylko do jednej strony bilansu, w żadnym stopniu nie odzwierciedlają aktualnej sytuacji spółki w ostatnim kwartale br. Nasze bieżące zobowiązania są znacząco odmienne niż liczby, na które powołują się Państwo.
Potwierdzeniem pełnej możliwości ich uregulowania jest złożenie przez renomowaną kancelarię Zimmerman Filipiak Restrukturyzacja S.A. wniosku o postępowanie układowe.
– napisał Maciej Garbowicz – PR & Marketing Manager Firmy Budowlanej Antczak.
Drugie miejsce w rankingu należy do omówionego wyżej Przedsiębiorstwa Budownictwa Elektroenergetycznego Elbud w Katowicach sp. z o.o., którego zadłużenie wynosi 98,2 mln zł.
Na trzecim miejscu znalazła się również omówiona wyżej spółka Nowotarska z zadłużeniem w wysokości 95,7 mln zł.
Pierwsze dwie lokaty w rankingu najbardziej zadłużonych firm, które w 2023 r. złożyły wniosek o rozpoczęcie restrukturyzacji należą do omówionych wyżej F.B.I. Tasbud oraz Przedsiębiorstwa Budownictwa Elektroenergetycznego Elbud w Katowicach. Suma ich zobowiązań wynosi odpowiednio 151,5 i 98,2 mln zł.
Na trzecim miejscu znalazła się firma Sanito sp. z o.o. To przedsiębiorstwo działa na naszym rynku od 13 lat i zajmuje się rozbiórką i burzeniem obiektów budowlanych. Zadłużenie Sanito wynosi 68,2 mln zł.
Syndycy i doradcy restrukturyzacyjni
Trudno wskazać jednego syndyka, który w swojej pracy szczególnie upodobał sobie firmy z branży budowlanej. Najaktywniejsi doradcy mają w 2023 r. na swoim koncie najwyżej 2 przedsiębiorstwa z tego segmentu rynku.
Doradcą restrukturyzacyjnym, który w 2023 r. zajmował się największą liczbą firm z branży budowlanej, jest Michał Kolczyński. Podczas swojej pracy nadzorował 53 przedsiębiorstwa z tego segmentu rynku. Trudno się temu dziwić, bo jak wskazaliśmy w naszym raporcie o postępowaniach upadłościowych i restrukturyzacyjnych, był on najaktywniejszym doradcą restrukturyzacyjnym w roku z 366 postępowaniami. Firmy budowlane stanowią zatem 14,5% wszystkich przedsiębiorstw, którymi zajmował się Kolczyński.
Na drugim miejscu znalazła się kancelaria PF Restruktruryzacje z 24 postępowaniami, a na trzecim BM Restrukturyzacje (22 sprawy).
Odnosząc się do danych zaprezentowanych w raporcie, należy zwrócić uwagę, iż zgodnie z informacjami opublikowanymi przez GUS, w 2023 roku odnotowano spadek liczby i powierzchni mieszkań i budynków niemieszkalnych oddanych do użytkowania. Zmniejszeniu uległa również liczba mieszkań i budynków niemieszkalnych, których budowę rozpoczęto oraz budynków, na których budowę wydano pozwolenia lub dokonano zgłoszenia z projektem budowlanym.
W świetle powyższego wskazywanie, że sytuacja na rynku budownictwa uległa poprawie, jest zdecydowanie przedwczesne. Co prawda, w 2023 roku ogłoszono mniej upadłości podmiotów z branży budowlanej niż w roku poprzednim, jednak może to wynikać zarówno z długiego czasu rozpoznawania wniosków o ogłoszenie upadłości przez sądy, jak również ze zbyt zaawansowanego stanu niewypłacalności dłużników skutkującego oddaleniem wniosków ze względu na niedysponowanie środkami wystarczającymi na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego.
Nie napawają optymizmem dane przedstawione przez MGBI dotyczące liczby wniosków o ogłoszenie upadłości złożonych w 2023 roku. Biorąc pod uwagę całą branżę budowlaną, w 2023 roku złożono 232 wnioski o ogłoszenie upadłości, podczas gdy w 2022 roku liczba złożonych wniosków wynosiła 193. Bardzo możliwe zatem, że część z tych wniosków nie została jeszcze rozpoznana przez sądy.
Optymistyczny jest skokowy wzrost otwartych postępowań restrukturyzacyjnych dotyczących branży budowlanej. Należy pamiętać, iż celem postępowania restrukturyzacyjnego jest uchronienie przedsiębiorstwa dłużnika przed upadłością. Przyczyny tak dużego wzrostu liczby otwarty restrukturyzacji osobiście upatruję w upowszechnianiu się wśród przedsiębiorców wiedzy o możliwościach jakie daje prawo restrukturyzacyjne, w szczególności postępowanie o zatwierdzenie układu i postępowanie sanacyjne. Korzyści jakie daje upowszechnianie wiedzy o zasadach i korzyściach restrukturyzacji są zatem oczywiste.
Należy mieć na uwadze, iż bieżący rok stawia kolejne wyzwania przed przedsiębiorcami z branży – podwyżki kosztów zatrudnienia, energii, czy zakłócenia w globalnych łańcuchach dostaw wywołane trudną sytuacją polityczną. Niewątpliwie okoliczności te nie pozostaną obojętne dla wyników ujawnianych w kolejnych raportach MGBI.
Branża budowlana to jedna z trudniejszych gałęzi gospodarki. Dochodowość firm budowlanych idzie w parze ze znacznym ryzykiem, które towarzyszy tego rodzaju działalności. Składa się na nie wiele czynników, często zupełnie niezależnych od przedsiębiorcy, jak ceny energii na rynkach światowych. Z moich obserwacji – od dłuższego czasu firmy budowlane są jednymi z najchętniej korzystających z narzędzi prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego, a wynika to przede wszystkim właśnie z ryzyka towarzyszącego tej branży.
Dane zebrane przez MGBI wskazują na mniej upadłości w sektorze budowlanym, ale więcej restrukturyzacji. Mniej upadłości niekoniecznie wynika z lepszej kondycji tego sektora, myślę, że uogólniając – jego sytuacja nie odbiega zbytnio od innych gałęzi gospodarki.
Interesujący jest wzrost liczby restrukturyzacji – z jednej strony wskazuje, że firmy borykają się z pewnymi trudnościami, ale ich świadomość w zakresie możliwości poprawy sytuacji, np. poprzez skorzystanie w odpowiednim momencie z narzędzi restrukturyzacyjnych jest większa, a firmy nie poddają się bez walki.