Upadłość konsumencka – jak to wygląda w 2023 roku?

W ostatnich latach (2018-2021) liczba decyzji o ogłoszeniu upadłości konsumenckiej rosła z roku na rok. W 2022 r. doszło do odwrócenia tego trendu – wówczas było ich niespełna 15 tysięcy.

Na ten moment trudno jednoznacznie wyrokować, do ilu upadłości konsumenckich dojdzie w 2023 r., ale z pewnością będzie ich więcej, niż w roku ubiegłym. Licznik (stan na koniec sierpnia) wskazuje na razie liczbę 13 769.

Upadłość osoby fizycznej – co to oznacza dla wierzyciela?

Upadłość konsumencka osoby fizycznej oznacza, że aby jego wierzyciel mógł odzyskać pieniądze, musi zgłosić swoją wierzytelność do syndyka.

Od początku grudnia 2021 r. odbywa się to za pośrednictwem Krajowego Rejestru Zadłużonych.

Jeśli wierzyciel na tym etapie postępowania upadłościowego nie zgłosi swojej wierzytelności do syndyka, musi liczyć się z konsekwencjami.

Jeśli sąd pozytywnie rozpatrzy wniosek o ogłoszenie upadłości, to informacja na ten temat znajdzie się w Krajowym Rejestrze Zadłużonych. Od momentu publikacji w serwisie wierzyciel ma 30 dni, aby zgłosić wierzytelność do syndyka.

Jeśli przekroczy ten termin, to udział w postępowaniu upadłościowym nadal będzie możliwy, ale będzie wiązał się z konsekwencjami.

Zgłoszenie wierzytelności po terminie wiąże się z koniecznością poddania go weryfikacji przez syndyka, co może przełożyć się na wydłużenie całego procesu. Dodatkowo wierzyciel, który zgłosił wierzytelność po upływie wyznaczonego ku temu terminu, ponosi zryczałtowane koszty postępowania upadłościowego wynikłe z tego zgłoszenia.

Ich wysokość to równowartość 15% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

Kwota ta wynosi około 900 złotych.

Istnieje jeszcze jedna, o wiele bardziej dotkliwa dla wierzyciela konsekwencja przegapienia ustawowego terminu 30 dni. Syndyk może bowiem uznać, że jest już za późno na dołączenie do postępowania upadłościowego, a w konsekwencji wierzyciel nie odzyska pieniędzy od upadłego dłużnika.

Jak sprawdzić, czy dłużnik ogłosił upadłość konsumencką?

Istnieje kilka sposobów na to, aby dowiedzieć się, czy jeden (lub wielu) z naszych dłużników zdecydował się na ogłoszenie upadłości konsumenckiej.

Lista upadłości MGBI

Jeśli mamy wielu dłużników i nie chcemy martwić się o to, czy informacja o ogłoszeniu przez niego upadłości konsumenckiej dotarła do nas z opóźnieniem, które może wiązać się z opisanymi wyżej konsekwencjami, powinniśmy mocno rozważyć skorzystanie z Listy upadłości MGBI.

To najlepsze narzędzia do wyszukiwania i monitorowania upadłości (także firm) na rynku.

W tym serwisie wystarczy raz podać listę numerów PESEL (a w przypadku firm REGON, NIP lub KRS), aby następnie regularnie otrzymywać na swój adres mailowy powiadomienia o bieżącej sytuacji powiązanych z nimi dłużników.

Funkcjonalności Listy upadłości MGBI nie kończą się na powiadomieniach mailowych. Narzędzie to oferuje także generowanie raportów w kilku formatach plików, zawierających zarówno aktualne, jak i archiwalne informacje na temat dłużników.

Gdy dłużnik złoży wniosek o upadłość lub restrukturyzację, Lista upadłości MGBI daje możliwość monitorowania przebiegu takiego postępowania, aby można było na bieżąco reagować na kolejne decyzje syndyków czy postanowienia sądów.

Co istotne, narzędzie śledzi informacje z dwóch źródeł: Monitora Sądowego i Gospodarczego oraz KRZ.

Warto jeszcze dodać, że KRZ nie oferuje możliwości wyszukiwania przez API. Funkcjonalność ta ma być dodana do serwisu, ale data implementacji nie jest jeszcze znana. W Liście upadłości MGBI wyszukiwanie przez API jest dostępne.

Rejestry publiczne

Informację na temat ogłoszenia przez dłużnika upadłości konsumenckiej można znaleźć też w jednym z ogólnodostępnych rejestrów publicznych.

Krajowy Rejestr Zadłużonych

Krajowy Rejestr Zadłużonych to miejsce, w którym są publikowane wszystkie obwieszczenia dotyczące rozpoczętych postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych.

W przypadku wierzycieli, którzy mają jednego lub co najwyżej kilku dłużników, będzie to zapewne domyślne źródło informacji na temat upadłości i restrukturyzacji.

Te bowiem można łatwo uzyskać, wpisując we wbudowaną w serwis wyszukiwarkę dane dłużnika (imię i nazwisko lub numer PESEL). Należy jednak pamiętać o tym, aby robić to regularnie. KRZ nie oferuje bowiem funkcji informowania o nowych postępowaniach w sprawie interesujących nas podmiotów. Niewątpliwym minusem jest również brak możliwości integracji poprzez API.

Monitor Sądowy i Gospodarczy

Choć całość zagadnień związanych z postępowaniami upadłościowymi została z początkiem grudnia 2021 r. przeniesiona do Krajowego Rejestru Zadłużonych, to same informacje na ich temat nadal są publikowane w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

Korzystanie z tego narzędzia jest jednak dość czasochłonne. Najpierw należy ściągnąć obszerny plik PDF konkretnego wydania Monitora, a następnie ręcznie wyszukać w nim interesujące nas podmioty.

Informacji na temat upadłości konsumenckiej nie znajdziemy ani w CEiDG, ani w Krajowym Rejestrze Sądowym. Tam znajdują się informacje na temat firm.

Kto może ubiegać się o bankructwo konsumenckie?

Istnieją pewne warunki i ograniczenia dotyczące tego, kto może złożyć wniosek o upadłość konsumencką.

Osoba ubiegająca się o upadłość konsumencką w Polsce musi spełnić następujące kryteria:

Zadłużenie

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej ściśle wiąże się z trudnościami z regulowaniem swoich zobowiązań finansowych. Niewypłacalność dłużnika musi być bezsprzeczna.

Stałe miejsce zamieszkania

Osoba ubiegająca się o upadłość konsumencką musi posiadać stałe miejsce zamieszkania w Polsce. To oznacza, że procedura upadłości konsumenckiej nie jest dostępna dla osób mieszkających za granicą.

Brak możliwości spłaty długów

Osoba ubiegająca się o upadłość konsumencką musi wykazać, że nie jest w stanie spłacić swoich zobowiązań finansowych w rozsądnym okresie czasu. To może obejmować utratę źródła dochodu, nagłe wydatki lub inne okoliczności, które uniemożliwiają spłatę długów.

Brak upadłości konsumenckiej w ciągu ostatnich 10 lat

Osoba, która wcześniej ogłosiła upadłość konsumencką lub korzystała z innych form restrukturyzacji długów, nie może ubiegać się o upadłość konsumencką ponownie przez okres 10 lat od daty poprzedniej decyzji.

Próba ugody

Zanim osoba zdecyduje się złożyć wniosek o upadłość, musi próbować osiągnąć ugody z wierzycielami. To oznacza próbę negocjacji i znalezienia wspólnego rozwiązania w celu uregulowania długów.

Brak winy

Wniosek o upadłość konsumencką może być odrzucony, jeśli osoba biorąca udział w procedurze jest winna swojemu zadłużeniu z powodu nieuczciwego postępowania lub niewłaściwego zarządzania finansami.

Opłata sądowa

Złożenie wniosku o upadłość konsumencką wiąże się z opłatą sądową. Osoba ubiegająca się o upadłość musi uiścić tę opłatę.

Wniosek o upadłość konsumencką w Polsce składa się do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania wnioskodawcy. Po złożeniu wniosku, sąd przeprowadza odpowiednie postępowanie, które może skończyć się ogłoszeniem upadłości konsumenckiej i rozpoczęciem procesu restrukturyzacji długów.

Upadłość konsumencka może być skomplikowaną procedurą, dlatego osoby zainteresowane tym procesem powinny skonsultować się z prawnikiem lub doradcą finansowym, aby uzyskać profesjonalną pomoc i wskazówki dotyczące swojej sytuacji finansowej.

Wniosek o upadłość konsumencką – ile kosztuje?

Wysokość opłaty za złożenie wniosku o upadłość konsumencką jest regulowana przez przepisy prawa, a konkretnie przez Art. 76a Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Brzmi on następująco:

„Od wniosku o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej pobiera się opłatę podstawową”.

Wysokość opłaty podstawowej wynosi 30 złotych.

Na tym jednak opłaty się nie kończą. Jeśli w sprawie występuje profesjonalny pełnomocnik taki jak adwokat, radca prawny lub doradca restrukturyzacyjny, należy dodatkowo uiścić opłatę skarbową w wysokości 17 złotych.

Jeśli sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, to dłużnikowi przysługuje możliwość wniesienia zażalenia na tę decyzję.

Zażalenie powinno zawierać wskazanie zaskarżonego postanowienia i wniosek, uzasadnienie oraz czynić zadość wymaganiom przepisanym dla pism procesowych. Opłata od zażalenia to obecnie 200 złotych.

Plusy i minusy, czyli upadłość konsumencka oczami dłużnika

Dłużnik, który zdecyduje się ogłosić upadłość konsumencką, z pewnością odczuje zalety tego rozwiązania.

Największymi plusami są:

• wyjście ze spirali zadłużenia. Bieg naliczanych odsetek za długi zostaje zatrzymany, zatem przestają one wzrastać,
• komfort psychiczny wynikający z wyjścia z trudnej sytuacji,
• możliwość umorzenia części, a niekiedy nawet całości wszystkich długów,
• zawieszenie postępowania windykacyjnego (przedsądowego), sądowego i egzekucyjnego.
• rozpoczęcie nowego etapu w życiu z czystą kartą w kwestii zadłużenia.

Procedura ogłoszenia upadłości konsumenckiej (a właściwie jej pomyślne zakończenie) ma swoje niewątpliwe zalety, ale należy pamiętać o tym, że wiąże się z kilkoma – delikatnie mówiąc – niedogodnościami dla upadłego.

Do najważniejszych wad upadłości konsumenckiej należą:

• utrata posiadanego majątku (zarówno ruchomości, jak i nieruchomości, wyłączając wspomnianą wcześniej możliwość zawarcia układu z syndykiem),
• wejście wspólnego majątku małżonków do masy upadłości (dotyczy szczególnie nieruchomości, której współwłaścicielami są małżonkowie),
• brak możliwości pełnego oddłużenia (ze względu na fakt, że nie wszystkie długi podlegają umorzeniu),
• długość i złożoność całej procedury (nawet do 7 lat).

Jak wygląda postępowanie upadłościowe krok po kroku?

Postępowanie upadłościowe osoby fizycznej składa się z czterech zasadniczych etapów.

Pierwszym z nich jest złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej do sądu

Przyszły upadły konsument powinien złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej do sądu właściwego, którym w tym przypadku jest Sąd Rejonowy.

Od tej zasady istnieje pewien wyjątek. Może to również zrobić wierzyciel, ale tylko wówczas, gdy potencjalnym upadłym jest osoba fizyczna, która wcześniej prowadziła działalność gospodarczą.

Po rozpatrzeniu przez sąd wniosku – i uznaniu go zasadnym – wydana zostaje decyzja i rozpoczyna się postępowanie upadłościowe właściwe.

Na tym etapie sąd wyznacza sędziego-komisarza oraz syndyka. To właśnie syndyk jest osobą, z którą upadły pozostaje w kontakcie i od której otrzymuje wszystkie informacje na temat postępowania upadłościowego.

Co istotne, na tym etapie sąd wydaje decyzję o zawieszeniu trwających postępowań egzekucyjnych wobec dłużnika (jeśli takowe się toczą).

W drugim etapie dochodzi do ustalenia wierzytelności

W tym kroku najważniejszą postacią jest syndyk.

To właśnie on odpowiada za ustalenie masy upadłościowej (czyli stworzenie spisu nieruchomości i ruchomości), która ma zostać spieniężona. Gdy skład masy upadłości zostanie sprzedany, z uzyskanych środków dojdzie do spłaty zadłużenia upadłego.

Trzeci etap to ustalenie planu spłaty wierzycieli

Do ustalenia planu spłaty wierzycieli dochodzi wówczas, gdy nie jest możliwe zaspokojenie wszystkich roszczeń po sprzedaży składników masy upadłościowej. Tak dzieje się w większości postępowań upadłościowych konsumentów.

Taki plan zazwyczaj ustalany jest na okres 3 lat.

Istnieje jeden wyjątek od tej reguły – jeśli długi powstały wskutek rażącego niedbalstwa, to okres zostaje wydłużony do 7 lat.

Sąd wyznacza upadłemu miesięczne, możliwe do udźwignięcia przez niego raty, z których nastąpi częściowe lub całkowite zaspokojenie wierzycieli.

Ostatnim, czwartym etapem jest zakończenie postępowania upadłościowego

Upadłość konsumencka kończy się po 3 (lub, jak wskazaliśmy wyżej, 7) latach. Wówczas, gdy plan spłaty wierzycieli zostaje wykonany, dochodzi do umorzenia zobowiązań upadłego. Ale uwaga – warunkowe umorzenie dotyczy tylko tych, które powstały przed dniem ogłoszenia upadłości konsumenckiej i niewykonanych w wyniku wykonania planu spłaty wierzycieli.

Jeśli doszło do zaciągnięcia nowych zobowiązań przez dłużnika już po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej, to te muszą zostać spłacone.

Czy warto ogłosić upadłość konsumencką?

Każdy dłużnik powinien najpierw zadać sobie pytanie, czy warto przejść procedurę upadłości konsumenckiej?

W obiegowej opinii ta procedura funkcjonuje jako sposób na ucieczkę od problemów finansowych, gdy w rzeczywistości oznacza możliwość wyjścia ze spirali zadłużenia.

Umorzenie długów następuje dopiero po kilku latach, a całe postępowanie służy nie tylko oddłużeniu upadłego, ale również zaspokojeniu roszczeń jego wierzycieli.

Podjęcie decyzji o ogłoszeniu upadłości konsumenckiej powinna poprzedzić profesjonalna porada prawda. Na rynku nie brakuje kancelarii prawnych, które specjalizują się w tematyce upadłościowej i które chętnie podzielą się swoją wiedzą w tej materii.

Jeśli po rozpatrzeniu wszystkich „za” i „przeciw” dłużnik zdecyduje, że powinien ogłosić upadłość konsumencką, kolejnym krokiem jest złożenie wniosku do sądu.