O MGBI
Jesteśmy firmą technologiczną zajmującą się przetwarzaniem i analizą danych. Dostarczamy naszym klientom informacje ułatwiające podejmowanie decyzji biznesowych oraz usprawniające procesy marketingowe, sprzedażowe i windykacyjne.
Oferujemy wygodny dostęp do uporządkowanych danych między innymi z takich źródeł jak: KRZ, MSiG, KRS, CEIDG, REGON czy sprawozdania finansowe spółek.
W tworzeniu poniższego raportu wsparcia merytorycznego udzieliła nam dr hab., prof. Grażyna Michalczuk – Wydział Ekonomii, Uniwersytet w Białymstoku.
Najważniejsze wnioski
Ogólne statystyki
Banki spółdzielcze stanowią istotny element polskiego systemu bankowego. Są to lokalne instytucje działające w formie spółdzielni, których właścicielami są ich członkowie – najczęściej klienci lub lokalne podmioty.
W odróżnieniu od dużych banków komercyjnych, których celem jest maksymalizacja zysku dla akcjonariuszy, banki spółdzielcze koncentrują się na wspieraniu rozwoju lokalnych społeczności i gospodarki regionalnej.
Często są to jedyne instytucje finansowe w mniejszych miejscowościach, oferując pełen zakres usług bankowych – od kont osobistych, przez kredyty i depozyty, po obsługę przedsiębiorców. Ich lokalny charakter, bliskość klientów i długofalowe podejście do relacji biznesowych odróżniają je od dużych sieci bankowych.
Na przestrzeni ostatnich kilku lat liczba działających w naszym kraju banków spółdzielczych się zmniejszyła.
W 2021 r. funkcjonowało w Polsce 511 banków tego typu. Rok później było ich 496, a w 2023 r. jeszcze mniej, bo 492.
Ta zmniejszająca się liczba banków spółdzielczych determinowana jest różnymi czynnikami, m.in. konsolidacją sektora, wymaganiami regulacyjnymi dotyczącym działalności banków, problemem z utrzymaniem i pozyskaniem aktywnych udziałowców, zmianami w preferencjach klientów, a także rozwojem technologii.
Banki spółdzielcze charakteryzuje rozbudowana sieć placówek, często umiejscowionych na terenach wiejskich i funkcjonująca jako jedyna instytucja finansowa. Jednak można zauważyć przestrzenne zróżnicowanie, biorąc pod uwagę liczbę banków w poszczególnych województwach.
Województwem, w którym działa najwięcej banków spółdzielczych jest mazowieckie. Na terenie tej części Polski funkcjonuje 68 takich banków, co odpowiada 14% wszystkich tego typu instytucji w naszym kraju. Na drugim miejscu w tej klasyfikacji znalazło się województwo wielkopolskie z 51 bankami spółdzielczymi (10% wszystkich), a na trzecim – lubelskie (42 banki, 9% całości).
Najmniej banków spółdzielczych funkcjonuje w województwie lubuskim. Jest ich zaledwie 11, co odpowiada 2% wszystkich tego typu banków w Polsce.
Zróżnicowanie przestrzenne banków jest wynikiem ich lokalnego charakteru i specyfiki działania, która jest ściśle związane z potrzebami lokalnych społeczności; strategii sieci dystrybucji i konkurencji z innymi instytucjami finansowymi.
Ważną rolę w sektorze banków spółdzielczych odgrywają zrzeszenia, które wspierają ich stabilność i rozwój w różnych obszarach działalności. Wsparcie może występować w zakresie wsparcia finansowego, operacyjnego i prawnego, rozwoju technologicznego, cyberbezpieczeństwa i marketingu.
Przeważająca większość polskich banków spółdzielczych należy do jednego z dwóch zrzeszeń.
Największą część, bo aż 62%, stanowią banki zrzeszone w ramach Grupy BPS, czyli Banku Polskiej Spółdzielczości. Prawie jedna trzecia banków spółdzielczych (35%) należy natomiast do SGB, czyli Spółdzielczej Grupy Bankowej.
Zaledwie 3% wszystkich banków spółdzielczych w naszym kraju pozostaje niezrzeszona.
Choć liczba banków spółdzielczych z roku na rok się zmniejsza, to zupełnie inaczej jest w przypadku ich łącznej sumy bilansowej.
Na przestrzeni dwóch lat w okresie 2021-2023 wzrosła ona ze 181 do 207,2 mln zł, co oznacza wzrost o 14,5%.
Wartość aktywów
Połowa wszystkich banków spółdzielczych w Polsce posiada relatywnie niewielkie aktywa. Ich wartość nie przekracza 300 mln zł na każdy z banków mieszczących się w tej kategorii.
Niespełna jedna czwarta banków (a dokładnie – 23%) posiada aktywa w wysokości od 300 do 500 mln zł. Jeszcze mniej, bo 21% banków spółdzielczych należy do przedziału od 500 mln do 1 mld zł.
Aktywa w wysokości przekraczającej 1 mld złotych posiada zaledwie 7% wszystkich banków spółdzielczych w Polsce.
Bankiem, który otwiera ranking największych aktywów w 2023 r. jest Pobiedzisko-Gośliński Bank Spółdzielczy w Pobiedziskach, który posiadał sumę bilansową w wielkości 299,3 mln zł. Tuż za nim znalazł się Bank Spółdzielczy w Gogolinie (299,3 mln zł), a na trzecim miejscu Bank Spółdzielczy w Augustowie (297,9 mln zł).
Warto jednak zaznaczyć, że wszystkie banki z powyższego rankingu zanotowały wzrost wartości aktywów w okresie 2022-2023. Największy z nich, bo wynoszący 22%, dotyczy Banku Spółdzielczego w Kłobucku.
W przypadku banków spółdzielczych o aktywach w przedziale 301-500 mln zł najbliżej wyższej granicy znalazł się Bank Spółdzielczy w Międzyrzecu Podlaskim z sumą wynoszącą 498 mln zł. Drugie miejsce należy do Banku Spółdzielczego w Łukowie (497,8 mln zł), a trzecie do Banku Spółdzielczego w Lipnie (496,1 mln).
Tutaj również każdy z 10 największych banków w tym przedziale zwiększył swoje aktywa w okresie 2022-2023. Najbardziej zauważalny wzrost odnotował Bank Spółdzielczy w Poniecu – o 27%.
W przypadku banków spółdzielczych o aktywach w przedziale 501 mln zł - 1 mld zł najbliżej wyższej granicy znalazł się Powiatowy Bank Spółdzielczy we Wrześni z sumą bilansową wynoszącą 998,9 mln zł. Drugie miejsce należy do Warmińsko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego (969 mln zł), a trzecie do Poznańskiego Banku Spółdzielczego (966,5 mln).
Tutaj również każdy z 10 największych banków w tym przedziale zwiększył swoje aktywa w okresie 2022-2023. Najbardziej znaczącą zmianę odnotował wspomniany Powiatowy Bank Spółdzielczy we Wrześni, którego suma bilansowa wzrosła o 28%.
Największą sumę aktywów spośród wszystkich banków spółdzielczych w naszym kraju posiada Krakowski Bank Spółdzielczy. Wynosi ona aż 4,5 mld zł, a w okresie 2022-2023 zwiększyła się ona o 500 mln zł. Mamy zatem do czynienia ze wzrostem o 13%.
Na drugim miejscu tego zestawienia znalazł się Bank Spółdzielczy w Brodnicy z aktywami wynoszącymi 3,1 mld zł. Trzecie miejsce należy do Banku Spółdzielczego Rzemiosła w Krakowie – 2,5 mld zł.
Rekordowy wzrost sumy aktywów w okresie 2022-2023 należy do Mikołowskiego Banku Spółdzielczego w Mikołowie, który wyniósł aż 41%.
Kapitał własny
Łączny kapitał własny banków spółdzielczych zwiększał się sukcesywnie na przestrzeni ostatnich kilku lat. Największy wzrost można było zanotować pomiędzy latami 2022-2023 – zwiększył się on wówczas z 14 do 19,4 mld zł, a więc o 38,6%.
Można też zaobserwować szybszą dynamikę wzrostu kapitałów (funduszy) własnych, analizując poszczególne lata. Wzrost ten wynikał głównie z konsolidacji sektora banków spółdzielczych oraz wzrostu zysku netto.
Największym kapitałem własnym dysponuje ten sam bank, który może się pochwalić najwyższą sumą aktywów, a więc Krakowski Bank Spółdzielczy. W 2023 r. wynosił on 342,5 mln zł, co oznacza wzrost rok do roku o aż 67%.
Duże wzrosty kapitału własnego zanotowały banki z kolejnych pozycji, czyli Bank Spółdzielczy w Brodnicy (335,4 mln zł, wzrost o 43%) oraz Bank Spółdzielczy w Ostrowi Mazowieckiej (240,5, wzrost o 37%).
Rekordowy wzrost w powyższym rankingu należy jednak do Rejonowego Banku Spółdzielczego w Lututowie. W okresie 2022-2023 zwiększył się on z 70,7 mln zł do 139 mln zł, a więc o 97%.
Wynik netto
Wynik finansowy banków spółdzielczych na koniec 2023 r. wyniósł 4,7 mld zł, co stanowi wzrost o 51,6% w odniesieniu do 2022 r. Można też zaobserwować szybszą dynamikę wzrostu wyniku finansowego, analizując poszczególne lata.
Wzrost ten wynikał głównie z korzystnej sytuacji makroekonomicznej, zwiększenia zobowiązań wobec sektora niefinansowego oraz sektora instytucji rządowych i samorządowych, poprawy efektywności działania oraz dywersyfikacji źródeł przychodów.
Należy też podkreślić, że w 2021 r. aż 16 banków spółdzielczych wykazywało na koniec roku stratę netto. Sytuacja uległa poprawie i w latach 2022-2023 zaledwie jeden bank zamknął rok obrotowy ze stratą netto.
Banki spółdzielcze są zróżnicowane zarówno pod względem poziomu wyniku finansowego netto oraz tempem jego wzrostu w poszczególnych latach.
Wśród 10 banków największy zysk netto w 2023 r. wygenerował Bank Spółdzielczy w Białej Rawskiej – 83,2 mln zł. Dla porównania w latach 2021-2022 najbardziej efektywny pod tym względem okazał się Krakowski Bank Spółdzielczy.
Najmniejszy zysk netto w 2023 r. wygenerował Rejonowy Bank Spółdzielczy w Lututowie – 39,8 mln zł. Dla porównania w 2022 roku najgorszy wynik osiągnął Bank Spółdzielczy w Kielcach – 18,6 mln zł. W 2021 roku Bank Spółdzielczy Rzemiosła w Krakowie wykazał stratę w wysokości 0,6 mln zł.
Najwyższy wzrost zysku netto w 2023 r. w porównaniu do 2022 r. odnotował Bank Spółdzielczy w Kielcach – 143%. Z kolei spadek wartości zysku netto odnotował Krakowski Bank Spółdzielczy i wyniósł on 8%.
W pozostałych bankach zmiana w wartości zysku netto kształtowała się między 9% a 127%. Wskazuje to na bardzo duże zróżnicowanie w tempie wzrostu tego parametru.
Zobowiązania i należności
W 2021 r. zobowiązania wobec banków spółdzielczych były najwyższe w analizowanym okresie i wynosiły 9,6 mld zł. Rok później nastąpił wyraźny spadek o 1,2 mld zł (czyli o ok. 12,5%) w porównaniu do roku wcześniejszego.
W 2023 r. poziom zobowiązań utrzymał się na tym samym poziomie co w 2022 roku – 8,4 mld zł, co może sugerować stabilizację po wcześniejszym spadku.
Od 2021 r. obserwujemy systematyczny spadek należności sektora niefinansowego wobec banków spółdzielczych.
W 2022 r. spadek był niewielki – o 0,1 mld zł (ok. 2,4%) względem 2021 r. W 2023 r. nastąpił bardziej zauważalny spadek – o 0,6 mld zł względem roku poprzedniego, czyli ponad 14,6%.
Dane mogą wskazywać na spadającą aktywność kredytową banków spółdzielczych wobec sektora niefinansowego lub na zmniejszenie popytu na finansowanie ze strony przedsiębiorstw.
Zjawisko może być również związane z pogarszającą się zdolnością kredytową firm, bardziej konserwatywną polityką banków, czy też ograniczoną skalą działania sektora spółdzielczego.
Rentowność
Banki różnią się pod względem osiąganego poziomu wskaźnika ROA (return on assets). Jest to wskaźnik rentowności aktywów – miara pokazująca, jak skutecznie firma wykorzystuje swoje aktywa do generowania zysków.
Mówiąc prościej: wskazuje, ile złotówek zysku netto przynosi każda złotówka aktywów.
Wśród 10 banków o najwyższym poziomie wskaźnika ROA w 2023 r. najlepiej wypadł Bank Spółdzielczy w Gogolinie – 5,4% (ponad dwukrotnie wyższy od średniego wskaźnika dla analizowanych Banków Spółdzielczych), najsłabiej natomiast Bank Spółdzielczy w Sejnach, Bank Spółdzielczy w Łochowie, Bank Spółdzielczy w Białej Rawskiej oraz Bank Spółdzielczy w Sokołach – 3,9%.
W pozostałych bankach z tej grupy wskaźnik kształtował się na poziomie między 4,1% a 4,5%.
Wśród 10 banków o najniższym poziomie wskaźnika ROA w 2023 r. najgorszy wynik zanotował Polski Bank Spółdzielczy w Poznaniu.
Oznacza to, że w 2023 roku bank generował 0,50 zł straty na każde 100 zł aktywów banku. W pozostałych bankach z tej grupy wskaźnik kształtował się na poziomie między 0,7 % a 1,0%.
Nieco lepszy wynik uzyskały Bank Spółdzielczy w Białej Podlaskiej oraz Bank Spółdzielczy w Jastrzębiu-Zdroju.
ROE (return on equity) to wskaźnik, który pokazuje, ile firma zarabia na kapitale wniesionym przez właścicieli (czyli na kapitale własnym).
Mówi zatem, jak opłacalne jest prowadzenie firmy dla jej właścicieli. Pokazuje, ile złotówek zysku netto przypada na każdą złotówkę zainwestowaną przez akcjonariuszy lub wspólników.
Banki spółdzielcze różnią się pod względem osiąganego poziomu wskaźnika ROE.
Wśród 10 banków o najwyższym poziomie wskaźnika ROE w 2023 r. na pierwszym miejscu znalazł się Bank Spółdzielczy w Gogolinie – 64% (ponad dwukrotnie wyższy od średniego wskaźnika dla analizowanych Banków Spółdzielczych). Tuż za nim znalazły się Powiatowy Bank Spółdzielczy w Tomaszowie Mazowieckim oraz Bank Spółdzielczy Ziemi Łowickiej w Łowiczu (odpowiednio 55,8% i 54,7%).
W pozostałych bankach z tej grupy wskaźnik kształtował się na poziomie między 49,9% a 54,3%.
W rankingu banków spółdzielczych z najniższym wskaźnikiem ROE na ostatnim miejscu znalazł się Polski Bank Spółdzielczy w Poznaniu, osiągając ujemną wartość (-6,6%).
Oznacza to, że w 2023 roku bank generował 0,60 zł straty netto na każde 100 zł kapitałów (funduszy) własnych.
W pozostałych bankach z tej grupy wskaźnik kształtował się na poziomie między 7,3 % a 10,8%.
Wśród 10 banków o aktywach powyżej 1 mld zł, w 2023 r. Krakowski Bank Spółdzielczy (o najwyższej wartości aktywów – 4,5 mld zł) wykazał wskaźnik rentowności kapitału własnego na poziomie 1,6% (poniżej średniego poziomu dla badanych Banków Spółdzielczych).
Bardzo dobry wynik uzyskał Bank Spółdzielczy w Białej Rawskiej, w którym wskaźnik ten wyniósł 3,9 % (bank mieszczący się w rankingu TOP 10 banków spółdzielczych z najwyższym wskaźnikiem ROA).
W pozostałych bankach z tej grupy wskaźnik kształtował się na poziomie między 1,7% – 3,1%.
Banki posiadające wysoki poziom kapitałów własnych charakteryzują się różnym poziomem wskaźnika ROE.
Wśród 10 banków o kapitałach własnych powyżej 100 mln zł, w 2023 r. Krakowski Bank Spółdzielczy (kapitał własny 342,5 mln zł) wykazał wskaźnik rentowności na poziomie 24,4% (nieco poniżej średniego poziomu dla badanych Banków Spółdzielczych).
W rankingu wyróżnia się Bank Spółdzielczy w Białej Rawskiej, w którym wskaźnik rentowności był bardzo wysoki – 54,3% (czwarty bank w rankingu TOP 10 banków spółdzielczych z najwyższym wskaźnikiem ROE).
W pozostałych bankach z tej grupy wskaźnik kształtował się na poziomie między 25,6 % a 38%.
Wskaźnik ROA banków spółdzielczych w 2023 r. wyniósł 2,4% co oznacza, że banki te wygenerowały 2,40 zł zysku netto na każde 100 zł aktywów.
Ponadto odnotowano wzrost poziomu tego wskaźnika – w porównaniu do 2022 r. o 0,7 punktu procentowego.
Z kolei w porównaniu do 2021 r. był to wzrost sześciokrotny. Należy go ocenić pozytywnie, ponieważ wskazuje to na lepsze zarządzanie aktywami, optymalizację kosztów oraz bardziej efektywne wykorzystanie zasobów.
Wskaźnik ROE banków spółdzielczych w 2023 roku wyniósł 28,3 % co oznacza, że banki te wygenerowały 28,30 zł zysku netto na każde 100 zł kapitału własnego zaangażowanych w ich działalność.
Ponadto odnotowano wzrost poziomu tego wskaźnika – w porównaniu do 2022 r. o 5 punktów procentowych. Z kolei w porównaniu do 2021 r. był to wzrost ponad pięciokrotny.
Obserwowany wzrost należy ocenić pozytywnie, gdyż wskazuje to na poprawę kondycji finansowej banków spółdzielczych oraz wzrost efektywność zarządzania kapitałem własnym przez banki.
